Współczesny człowiek żyje w świecie nieprzewidywalnych zmian, których skala nie ma precedensu. W zawrotnym tempie zmienia się rynek pracy. Utrzymanie się na nim wymaga rozwijania nowych kompetencji nie tylko od naszych dzieci, ale także od nas samych. To świat big data, post prywatności, kapitalizmu kognitywnego, informacyjnej otyłości, oraz VUCA, STEM i SMAC (spokojnie, w tekście zamieściliśmy słowniczek). Co to oznacza i jakie ma konsekwencje dla każdego z nas, dowiecie się z książki „Kompetencje jutra, czyli czego przyszłości będzie wymagała od naszych dzieci” i naszej rozmowy z autorem.
Kompetencje jutra, czyli jakie?
Rynek pracy się zmienia, coraz częściej słychać, że sztuczna inteligencja zagraża wielu zawodom, głównie takim, które wymagają wykonywania powtarzalnych czynności i łatwo je będzie zautomatyzować. O swoją pracę nie muszą (rzekomo) się martwić, tam, gdzie liczy się kreatywność, umiejętność negocjacji oraz wchodzenie w kontakty z ludźmi. Wszystkim jednak przysłuży się umiejętność uczenia się przez całe życie (LLL = Life Long Learning) – na liście Bartosza Sobotki numer 17. Tyle właśnie kompetencji jutra opisuje w swojej książce autor. A którą uważa za najważniejszą? Wskazuje na postawę wyjątkowo pożądaną w świecie biznesu, czyli “dowożenie wyników, oznaczające realizację założonych planów w 100%”.
Edukacja dziś
Czerpiąc z własnego doświadczenia jako ojca trójki dzieci w wieku szkolnym w rozmowie Bartosz podkreśla, że chociaż opisane w książce kompetencje jutra wydają się oczywiste, to wielu z nich nie naucza się w formalnym systemie edukacji. Co więcej, bardzo ważne jest, by od najmłodszego uczyć ciekawości świata i zadawania pytań. Tymczasem współczesny nauczyciel nastawiony na tłumaczenie zjawisk z przeszłości prowadzi “grę” w zadawanie takich pytań, na które uczeń nie będzie znał odpowiedzi. W rezultacie w uczniach kształtuje się lęk przed zadawaniem pytań i nawyk odtwarzania wiedzy przekazanej przez nauczyciela w podawczy sposób.
Według autora: “zamiast prób tłumaczenia zjawisk, które już się wydarzyły, (należy) zająć się tymi przyszłymi. Rynek pracy z otwartymi rękoma przyjmie współtwórców przyszłości (kreatorów), użytkowników jest już wystarczająco dużo”.
4 Rewolucja
Wkraczamy w okres czwartej rewolucji przemysłowej, której głównymi siłami napędowymi będą: Internet Rzeczy, sztuczna inteligencja, blockchain, autonomiczne pojazdy, druk 3D, zaawansowana robotyzacja. Technologie cyfrowe zwiększą ingerencję w nasze codzienne życie, aby nas zwolnić z wysiłku intelektualnego i podejmowania wielu decyzji. Tymczasem jak podkreśla autor, nie jest prawdą, że dostęp do internetu zastąpi potrzebę przyswajania informacji – rezygnując z tego pozbawiamy się bowiem rozwijania kreatywności oraz funkcji prognostycznych mózgu, czyli projektowania przyszłości.
Rewolucja 4.0 będzie wymagała od nas nie tylko ciągłego uczenia się i zdobywania nowych kompetencji, ale przede wszystkim zmiany sposobu ich zdobywania jak mówi autor. Pozostaje nam wierzyć, że nareszcie odejdzie w przeszłość bismarckowski model edukacji przypominającej zunifikowaną produkcję na taśmie fabrycznej na rzecz troski o unikalność i rozwój umiejętności miękkich.
Czego dowiesz się z rozmowy z Bartoszem Sobotką?
- 01:40 Dlaczego niezbędne jest dostosowywanie ofert uczelni do potrzeb rynku pracy?
- 02:10 Jak powstała i dla kogo jest książka „Kompetencje jutra, czyli czego przyszłość będzie wymagała od naszych dzieci”?
- 04:30 Jak planować edukację dzieci na podstawie doświadczeń rodzicielskich autora?
- 07:10 Jak rozwijać kombinacje kompetencji twardych i miękkich? 12:100 Czym jest VUCA i dlaczego ciągłe rozwijanie się – lifelong learning – jest konieczne?
- 15:40 Dlaczego brak stałej polityki publicznej wobec edukacji w Polsce nie przygotowuje kandydatów do rynku pracy?
- 18:05 Dlaczego o edukacji warto myśleć nie w kategorii kosztów, a w kategorii inwestycji?
- 20:15 Jak być otwartym na wiele kanałów informacji i rozwijać kompetencję szeroko-kontekstowości?
Słowniczek akronimów przyszłości
W rozmowie oraz książce spotkasz wiele angojęzycznych skrótów, które opisują technologie i zjawiska, które wpływają na to jakich kompetencji potrzebujemy my i nasze dzieci. Oto ich wyjaśnienie:
ANI – Artificial Narrow Intelligence – Sztuczna inteligencja operująca w obrębie jednej dziedziny, np. rozpoznawania obrazów
AGI – Artificial General Intelligence – Uniwersalna sztuczna inteligencja – sztuczna inteligencja, która przewyższa poziom inteligencji człowieka.
ASI – Artificial Super Intelligence – Sztuczna superinteligencja – przewyższa poziomem inteligencję całej ludzkości.
CPS – Cyber-Physical Systems – techniczna integracja systemów wirtualno-fizycznych w procesach produkcyjnych i logistycznych.
IoT – Internet of Things – Internet Rzeczy – system urządzeń elektronicznych, komunikujących się między sobą bez ingerencji człowieka.
IST – Information Society Technologies – Technologie Społeczeństwa Informacyjnego – są jednym z kluczowych priorytetów tematycznych Szóstego Programu Ramowego (6PR) Unii Europejskiej. Jego celem jest znalezienie rozwiązań dla wyzwań społecznych i gospodarczych, z jakimi zmierzy się wyłaniające się społeczeństwo oparte na wiedzy.
LLL – Lifelong Learning – koncepcja, że uczenie się nie musi kończyć się wraz z zakończeniem formalnej edukacji ale powinno trwać przez całe życie. Jest jednym z głównych celów Europejskiego Funduszu Społecznego. Osoby nastawione na rozwój tworzą wykształcone społeczeństwo i tym samym budują silną gospodarkę.
SMAC – Social, Mobile, Analytics, Cloud – określenie najbardziej obecnie pożądanych zawodów związanych z kwestiami społecznymi, technologiami mobilnymi, analityką oraz cyberświatem.
STEM – Science, Technology, Engineering, Maths zintegrowane, interdyscyplinarne i skoncentrowane na uczniu podejście do edukacji, które zachęca do krytycznego myślenia, kreatywności, współpracy i myślenia projektowego w wielu dyscyplinach. STEM oznacza naukę, technologię, inżynierię i matematykę.
TaaS – Talent as a Service – elastyczny model zatrudnienia, który zapewnia firmom dostęp do zatrudniania wysoko wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników na żądanie.
VUCA – termin obejmujący różne wymiary naszej rzeczywistości, określanej mianem „niekontrolowanego środowiska”. Jest to akronim od słów: volatility (zmienność), uncertainty (niepewność), complexity (złożoność) oraz ambiguity (niejednoznaczność), wymyślony przez strategów amerykańskiej armii w celu opisania specyfiki rzeczywistości podczas wojny.
VUCA Prime – koncepcja, która ma wprowadzać porządek. Proponuje ona kierowanie się następującymi założeniami: vision (wizja), understanding (zrozumienie), clarity (jasność) oraz agility (zwinność).
dr Bartosz Sobotka – autor książki „Kompetencje jutra, czyli czego przyszłości będzie wymagała od naszych dzieci”. Doktor nauk ekonomicznych (SGH), absolwent stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim oraz prawa na UMCS. Dyrektor ds. Rozwoju w Syntea SA, zajmuje się integracją rynku pracy z sektorem edukacji w Polsce i krajach CEE. Animator Sektorowej Rady ds. Kompetencji – Nowoczesne Usługi Biznesowe. Konsultant projektów dla sektora IT i edukacji w kontekście wdrażania idei smart city, budowy Społeczeństwa 4.0 oraz dostosowania oferty kształcenia uczelni do potrzeb rynku pracy, przede wszystkim dla sektora usług dla biznesu (Business Service Sector). Uczestnik jako ekspert kilkudziesięciu projektów polegających na dostosowaniu oferty kształcenia uczelni do potrzeb rynku pracy, przede wszystkim dla sektora usług dla biznesu. Autor i współautor kilkudziesięciu publikacji z dziedziny pomocy rozwojowej i jej efektywności, rozwoju lokalnego oraz zarządzania edukacją.
Przeczytaj także:
- Metaverse w edukacji – czy rzeczywistość wirtualna pomoże nam się uczyć?
- Młodzi w ekologicznej gospodarce. Jakie kwalifikacje będą niezbędne w przyszłości?
- Umiejętności informatyczne to język nowoczesnej ekonomii – globalnym raport Coursery 2022
- Czy wszyscy będziemy pracować w IT? O kompetencjach, których potrzebują nowoczesne firmy i organizacje