Wolontariat to podstawa działania wielu organizacji społecznych. Wolontariusze wspierają organizacje, dzielą się kompetencjami, uwiarygadniają projekty społeczne, rozwijają szereg umiejętności i popularyzują robienie dobra. Koordynacja pracy wolontariuszy to jednak spore wyzwanie, szczególnie w kontekście nowych trendów i oczekiwań w obszarze wolontariatu. Jak wygląda nowoczesny wolontariat? Jakimi zasadami się kierować?
Wolontariat dziś
Według badań (GUS 2021; Stowarzyszenie Klon/Jawor 2022) zdecydowana większość organizacji społecznych opiera się na wolontariacie, czyli nieodpłatnej, dobrowolnej aktywności osób angażujących się na rzecz wspólnego dobra. Wolontariat jest często uważany za jedną z kluczowych wartości, „fundament” działalności organizacji społecznych. Gdyby nie zaangażowanie tysięcy wolontariuszy i wolontariuszek, wiele celów społecznych nie mogłoby być realizowanych. A zatem wolontariat ma wielkie znaczenie dla organizacji społecznych.
Jednak często zaangażowanie i utrzymanie współpracy z wolontariuszami stanowi dla organizacji wyzwanie. W czasie pandemii niemal co trzecia organizacja pozarządowa odnotowała zmniejszenie liczby wolontariuszek i wolontariuszy. Co więcej, blisko połowa organizacji deklaruje trudność w utrzymaniu zespołu pracowniczego i wolontariackiego, a na brak osób gotowych do podjęcia wolontariatu narzeka 62% organizacji (Stowarzyszenie Klon/Jawor 2022).
Infografika: Źródło Stowarzyszenie Klon/Jawor, 2022
Trendy, które opisałam, to duże, złożone zjawiska – wolontariusze mają zróżnicowane doświadczenia i motywacje, zmienia się także kontekst, w którym działają organizacje społeczne. Nie mam prostych, uniwersalnych odpowiedzi, lecz mam nadzieję, że ten krótki tekst będzie rodzajem inspiracji i zachętą do dalszej refleksji nad tym, czym jest nowoczesny wolontariat oraz, w jaki sposób można wykorzystywać cyfrowe narzędzia w jego rozwoju.
Nowoczesny wolontariat
Czy pisząc „nowoczesny wolontariat”, mam na myśli taki, który wykorzystuje „nowoczesne technologie”? Nie tylko!
Przede wszystkim wierzę, że nowoczesny wolontariat:
- to relacja oparta na otwartości, szacunku i wzajemnym uczeniu się,
- odpowiada na aktualne, realne potrzeby i oczekiwania oraz kompetencje wolontariuszy, wspierając cele społeczne organizacji,
- opiera się na diagnozie, systematycznej komunikacji i motywacji oraz ewaluacji,
- (mądrze – o tym za chwilę :)) wykorzystuje cyfrowe narzędzia, by usprawnić i ułatwić współpracę oraz czynienie dobra,
- nie jest i nigdy nie może być „substytutem pracownika”,
- bierze pod uwagę zmienny kontekst, w którym żyjemy,
- jest radością dla wszystkich zaangażowanych stron! Daje poczucie satysfakcji i dba o komfort i poczucie sensu zarówno wolontariuszy, jak i koordynatorów/opiekunów wolontariatu oraz odbiorców działań.
Możecie pomyśleć, że taki wolontariat to piękna, lecz nierealna wizja. Odpowiadam: to jest możliwe! W Polsce istnieją przykłady organizacji, które od lat przyciągają setki wolontariuszy utożsamiających się z ich misją społeczną. Co więcej, część z nich angażuje wolontariuszy w różnych wieku, zdalnie i „na żywo”, akcyjnie i długofalowo.
Inspirujące przykłady znajdziecie np. w bazie projektów na blogu e-wolontariat.pl, na portalu ngo.pl, na stronach sieci Centrów Wolontariatu czy w ramach promocji dobrych praktyk (konkurs „Pokaż się dobrej strony”, konkurs „Koordynator Wolontariatu Roku”) na portalu www.ochotnicy.waw.pl. Co ciekawe, zdecydowana większość tych organizacji wykorzystuje w praktyce powyższe porady, a także posługuje się na co dzień cyfrowymi narzędziami.
Jak odczarować cyfrowe narzędzia i wykorzystać je w wolontariacie?
Uwierz w możliwości narzędzi cyfrowych
Po pierwsze, zachęcam, by w nie… uwierzyć, czyli pomyśleć, jak mogą nam się realnie przydać. W kontekście wolontariatu cyfrowe narzędzia mogą pomóc w:
- rekrutacji wolontariuszy (np. poprzez TuDu.org.pl, sieć Centrów Wolontariatu lub ngo.pl) i popularyzacji wolontariatu,
- systematycznej komunikacji,
- zwiększeniu skali działań społecznych,
- sprawnym planowaniu oraz koordynacji zadań zespołu,
- „archiwizacji” Waszych wspomnień i wspólnych akcji wolontariackich,
- tworzeniu atrakcyjnych materiałów (np. infografik, ulotek, plakatów),
- i wiele, wiele innych.
Poznaj dobrze aplikacje i ich funkcje
Po drugie, gdy już przekonamy się wstępnie, że „coś w tym jest” i warto spróbować, zapoznajmy się uważnie z regulaminami, politykami prywatności, zasadami użytkowania danego narzędzia. To pomoże nam zrozumieć jego mechanizmy działania, „oswoić je”, a także upewnić się, czy jest to bezpieczne.
Wybierz przyjazne środowisko pracy
Po trzecie, wybierzmy te, które… sprawiają nam przyjemność! Na rynku istnieją setki aplikacji i narzędzi, sekret tkwi w tym, by odpowiednio dobrać je do naszych potrzeb, możliwości i preferencji. Narzędzia cyfrowe mogą być frajdą, dużym ułatwieniem, ale tylko, gdy dobierzemy je odpowiednio. Coś, co uwielbia nasza koleżanka z zaprzyjaźnionej instytucji, niekoniecznie musi być narzędziem, które polubimy my i nasi wolontariusze. Nie ma w tym nic złego! 🙂
Dla przykładu moim ulubionym narzędziem do zarządzania zadaniami i projektami jest Asana. Jednak wielu znajomych z innych organizacji, preferuje Trello, a inni codzienne obowiązki wolą zapisywać w Remember The Milk. Podobnie z narzędziami do komunikacji – Zoom, Slack, Facebook, Skype, Jitsi, Teams… Przetestujcie kilka i wybierzcie wspólnie takie, z którym będzie wam najbardziej po drodze.
Zaplanuj starannie wdrożenie narzędzi cyfrowych
Po czwarte nie bójmy się zmian i tego, co mogą ze sobą nieść. Wdrożenie i przyzwyczajenie się do nowych narzędzi to proces. Często wymaga czasu, cierpliwości, zmiany nawyków, motywacji. Nie zawsze wszystko od razu działa bez zarzutu, nie wszystko jest tak intuicyjne, jak się początkowo wydawało. Ważne, by nadrzędny cel – wsparcie wolontariatu – nie zniknął nam z oczu, a technikalia i wyzwania nie przyćmiły wartości dodanej wynikającej z wdrożenia nowego narzędzia.
Przeczytaj także: Asana: aplikacja do zarządzania zadaniami. Jak wdrożyliśmy ją w zespole Sektor 3.0?
Zbieraj dobre praktyki używania aplikacji z wolontariuszami
Po piąte archiwizujmy proces wdrożenia. Jeśli mamy w zespole osobę, która zapoznała się z danym narzędziem, poprośmy ją o krótkie, wspólne wdrożenie i rozmowę. Zapiszmy sobie potem własnymi słowami najważniejsze czynności, instrukcje, narysujmy schemat lub nagrajmy krótki filmik z wewnętrznego szkolenia. Taki plik bardzo pomoże nam w późniejszym korzystaniu z narzędzia, a gdy do zespołu dołączą nowi wolontariusze czy pracownicy, będziemy mieli spersonalizowany instruktaż, do którego możemy w każdej chwili sięgnąć.
Nowoczesny wolontariat – jakie są Wasze doświadczenia?
A na koniec zachęcam do dzielenia się Waszymi dobrymi praktykami i refleksjami na temat tego, czym jest nowoczesny wolontariat. Jeśli macie wątpliwości lub potrzebujecie wsparcia we wdrożeniu cyfrowych narzędzi w wolontariacie, sięgnijcie do bloga e-wolontariat.pl. Trzymam kciuki za rozwój nowoczesnego wolontariatu w waszej organizacji!
Inne teksty, które mogą Cię zainteresować:
- Zapisuj – segreguj – automatyzuj, czyli jak skutecznie zapanować nad listą zadań?
- Jak przygotować dobre CV w 2022 roku? Gotowe szablony i porady
- Jak stworzyć i prowadzić grupę pomocową na Facebooku?
- Komunikacja asynchroniczna w zespole – na czym polega i kiedy ją wybrać?
- 6 sposobów na ułatwienie sobie pracy – poleca ekipa Sektor 3.0
Tekst powstał w ramach współpracy między programem Sektor 3.0 i Fundacją Dobra Sieć. Zespół Fundacji Dobra Sieć dzieli się wiedzą o stypendiach i e-wolontariacie. Na portalu e-wolontariat.pl znajdziecie porady, informacje, inspiracje i publikacje na temat wolontariatu oraz wykorzystania nowych technologii w działaniach społecznych. A dzięki platformie TuDu.org.pl Fundacja umożliwia także współpracę między organizacjami i e-wolontariuszami.
