Po nowe technologie coraz częściej sięgają osoby zaangażowane w aktywizm, wolontariat czy pomoc innym. Dyskusje wokół tego, czy dzięki m.in. Internetowi świat zmienia się na lepsze, czasem skupiają się na dwóch skrajnościach: z jednej strony hurraoptymizm, z drugiej – koncentrowanie się na wyłącznie ciemnych stronach nowoczesnych form aktywności społecznej. W tym tekście zabiorę Was w podróż po kilku nowych trendach w pomaganiu online, pokazując zarówno ich potencjał, jak i wyzwania z nimi związane.
Dołącz do naszego newslettera i nie przegap kolejnych wpisów nt. edukacji i pracy z pomocą technologii!
Czy technologia czyni świat lepszym miejscem?
Ocena wpływu technologii na to, czy świat jest lepszym miejscem, często dzieli nas na „technooptymistów” i „technopesymistów” (o czym bardzo ciekawie pisze m.in. Marcin Napiórkowski w książce „Naprawić przyszłość. Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat”). W tym tekście opowiem Wam – starając się pokazać co najmniej dwie strony medalu – o tym, jak zmienia się współcześnie wolontariat i aktywizm oraz jaką rolę odgrywają w tej zmianie nowe technologie. Skupię się na kilku nowoczesnych trendach, takich jak:
- mikrowolontariat,
- wolontariat epizodyczny,
- slacktywizm,
przedstawiając zarówno pozytywne ich strony, jak i ryzyka.
Trend nr 1: Mikrowolontariat
Blisko 20 lat temu na świecie zaczęto mówić o tzw. mikrowolontariacie (ang. micro-volunteering), czyli realizacji krótkich, jednorazowych zadań w ramach większego projektu społecznego.
Pięknym przykładem aplikacji wykorzystującej mikrowolontariat jest Be My Eyes, która łączy społeczność niedowidzących i niewidomych ze społecznością widzących e-wolontariuszy. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnej technologii i osobistego zaangażowania, wolontariusze pomagają osobom niedowidzącym i niewidomym w rozwiązaniu codziennych problemów.
Jako Fundacja Dobra Sieć umożliwiamy e-wolontariuszom i organizacjom współpracę poprzez mikrowolontariat online na platformie TuDu.org.pl. Przykłady zadań realizowanych przez e-wolontariuszy to np. tłumaczenia lub redakcja krótkich tekstów, tworzenie prostych grafik, czy udzielenie porady.
Plusem mikrowolontariatu jest możliwość elastycznego, szybkiego reagowania na aktualne potrzeby organizacji i włączanie wielu wolontariuszy z różnorodnymi doświadczeniami i kompetencjami do poszczególnych zadań przy realizacji projektu społecznego. Dla wielu włączenie się w mikrowolontariat to pierwszy krok ku szerszej i dalszej działalności wolontariackiej, a dla niektórych – jedyna szansa, by pomóc, choćby w mikroskali. ?
Dla przykładu, na platformie TuDu od 2015 roku jako Fundacja Dobra Sieć umożliwiliśmy setkom organizacji z całej Polski realizację ponad 1500 zadań w ramach mikrowolontariatu.
Minusem tego rozwiązania, o którym wspominali m.in. uczestnicy naszej diagnozy, jest ograniczony, krótkoterminowy kontakt między wolontariuszami i organizacjami, co często uniemożliwia zbudowanie relacji i odpowiednie docenienie pracy wolontariuszy. Wyzwaniem jest także z pewnością rzetelna, przemyślana komunikacja zadań w taki sposób, by e-wolontariusze utożsamiali się z danym zagadnieniem lub organizacją społeczną, która je realizuje.
Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o tej formie aktywizmu i włączyć się w mikrowolontariat online, zapraszam na TuDu.org.pl!
Trend nr 2: Wolontariat epizodyczny
Wolontariat epizodyczny (ang. episodic volunteering) to termin, który ukuła już w 1990 roku Nancy MacDuff. Nie jest to całkowicie nowe zjawisko, ale w ostatnich latach zyskuje na popularności. Jak się zapewne domyślacie, mikrowolontariat i wolontariat epizodyczny mają ze sobą wiele wspólnego. W języku polskim czasem mówi się o wolontariacie akcyjnym, jednorazowym lub krótkoterminowym. Na popularności zyskuje krótkotrwałe zaangażowanie się na rzecz konkretnego wydarzenia lub inicjatywy. Zwykle mowa o sporadycznej aktywności wolontariackiej, kilka razy w roku lub przez krótki okres w roku. Zatem wolontariat epizodyczny można umieścić między mikrowolontariatem a wolontariatem długofalowym (Cnaan i in. 2021).
Jest to szczególnie atrakcyjna forma dla młodzieży, a także młodych specjalistów, skupionych na rozwoju zawodowym lub łączącym karierę zawodową z obowiązkami rodzinnym (por. Hyde i in. 2014). Choć krytycy alarmują, że wolontariat traci na znaczeniu („kurczenie się” sfery), wiele badań pokazuje, że mamy do czynienia nie tyle z „ograniczeniem” działalności na rzecz innych, ile z większą różnorodnością sposobów bycia wolontariuszem.
Zostań wolontariuszem / wolontariuszką akcji Żonkile | Akcja Muzeum Polin
Wolontariat online, mikrowolontariat czy wolontariat epizodyczny nie powstrzymuje ludzi od zaangażowania się w „tradycyjne” formy wolontariatu, a wręcz przeciwnie skłania do dalszego, zróżnicowanego zaangażowania społecznego. Co ciekawe, grupa badawczy ukuła nawet termin „obywatelskiego wszystkożercy (ang. civic omnivore), opisując młodych społeczników, którzy angażują się na wielu polach, w różne formy wolontariatu i aktywizmu (Hustinx i in. 2012).
Niemniej jednak nowe formy wolontariatu wymagają ze strony organizacji większej elastyczności i nierzadko zmiany sposobu komunikacji oraz koordynacji wolontariatem.
Trend nr 3: Slacktywizm
Slaktywizm (ang. slacktivism, od słów: slack – leń i activism – aktywizm) to rodzaj aktywizmu społecznego lub politycznego realizowanego przez Internet, który zazwyczaj nie wymaga dużego zaangażowania od uczestników. Przykładem slaktywizmu jest np. udostępnianie tekstów na mediach społecznościowych, zmiana „nakładek” na zdjęciach profilowych, podpisywanie e-petycji czy dołączanie do członków organizacji społecznych (bez aktywnego uczestnictwa w ich działalności statutowej).
Apel o podpisanie petycji Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Jakie są najczęściej wymieniane plusy i minusy tego typu zaangażowania?
Na podstawie tekstów publicystycznych i badań naukowych: Foster i in. 2019, Lane, Dal Chin 2017, Cabrera, Matias, Montoya 2017, Madison, Klang 2020, Center for Social Impact Communication 2011, Auxier, McClain 2020, Pazderska 2022, Lodewijckx 2020.
Aktywizm w skali mikro – podsumowanie
Jakie trendy dostrzegacie w aktywizmie i nowoczesnym wolontariacie? Czy sami korzystacie z technologii informacyjnych, by robić dobro? Jak oceniacie ich wpływ? Dajcie znać w komentarzach!
Inne teksty, które mogą Cię zainteresować:
- Wolontariat hybrydowy – nowa forma działania społecznego?
- Krótki przewodnik po e-learningu dla społeczniczek i społeczników
- Nowoczesny wolontariat od kuchni
Tekst powstał w ramach współpracy między programem Sektor 3.0 i Fundacją Dobra Sieć. Zespół Fundacji Dobra Sieć dzieli się wiedzą o stypendiach i e-wolontariacie. Na portalu e-wolontariat.pl znajdziecie porady, informacje, inspiracje i publikacje na temat wolontariatu oraz wykorzystania nowych technologii w działaniach społecznych. A dzięki platformie TuDu.org.pl Fundacja umożliwia także współpracę między organizacjami i e-wolontariuszami.
