Prosty język (tzw. plain language) to sposób pisania i mówienia, dostosowany do możliwości zwykłego człowieka. Jego najważniejszą cechą jest to, że podane w nim informacje powinien zrozumieć bez trudu każdy już po pierwszej lekturze. W jaki sposób możesz wprowadzić prosty język do swojej komunikacji? Poznaj zasady prostego języka!
Pamiętam, jak kilka lat temu chciałam złożyć wniosek o wydanie dowodu osobistego. Skorzystałam z usługi online: zalogowałam się na swoje konto, wypełniłam formularz i dodałam zdjęcie. Szybko i sprawnie, bez konieczności jechania do urzędu.
Po jakimś czasie otrzymałam z urzędu mail z załącznikiem. Było to pismo długie na dwie strony, zawierające opis tego, jakie wymogi powinno spełniać zdjęcie do dowodu. Pomyślałam „Hmm… Zdjęcie robiłam u fotografa, więc na pewno spełnia wymienione wymogi. Być może zatem jest w zbyt słabej rozdzielczości?”. Zeskanowałam ponownie zdjęcie i wysłałam do urzędu.
Po kilku dniach zadzwoniła do mnie pani z urzędu z informacją, że mój wniosek może zostać odrzucony, ponieważ zdjęcie nie spełnia wymagań. Zgodnie z prawdą odpowiedziałam, że zapoznałam się z pismem, ale niestety nie zrozumiałam, co dokładnie ze zdjęciem było nie w porządku. Na co pani odrzekła: „Ale przecież pogrubiłam w piśmie odpowiednie fragmenty!”.
Przyznaję, czytając to pismo, nie zrozumiałam tego triku. Widziałam pogrubiony tekst, ale ponieważ był on ukryty w kilkunastu innych wymogach, nie wyłapałam go. Jak się okazało, chodziło o to, że załączyłam nieaktualne zdjęcie.
O ile łatwiej (i szybciej!) byłoby, gdybym zamiast tego pisma dostała z urzędu jedno, krótkie polecenie: „Dzień dobry, dziękujemy za złożenie wniosku. Proszę dosłać aktualne zdjęcie”.
I o tym właśnie jest prosty język.
Prosty język: co to takiego?
Prosty język to zestaw reguł, które sprawiają, że treści stają się zrozumiałe już na pierwszy rzut oka. Są jasne, proste i zwięzłe. To krótkie zdania, powszechnie znane wyrazy, brak pustosłowia i ozdobników. Dzięki niemu różnorodne teksty (np. pisma urzędowe, czy instrukcje) stają się przyjazne dla odbiorcy.
Zasady prostego języka można stosować również w komunikacji online, np. w:
- rozmowach online,
- w e-mailach
- czy w postach i artykułach.
Dlaczego warto? Prosty język pozwala prowadzić komunikację w bardziej przyjazny sposób, jest zrozumiały dla osób o różnym stopniu wykształcenia, a dzięki swojej przejrzystości gwarantuje mniej nieporozumień i – przez to – oszczędność czasu (bo nie trzeba kilkukrotnie wyjaśniać, o co chodzi).
Prosty język (plain language) – sposób organizacji tekstu, który zapewnia przeciętnemu obywatelowi szybki dostęp do zawartych w nim informacji, lepsze ich zrozumienie oraz – jeśli trzeba – skuteczne działanie na ich podstawie.
– Pracownia Prostej Polszczyzny
Zasady prostego języka
Prosty język może się przydać na co dzień każdemu, kto tworzy jakiekolwiek użytkowe treści. Co najważniejsze: pisanie w prostym języku wcale nie jest trudne! Wystarczy poznać kilka najważniejszych zasad.
Jeśli znasz język angielski, zerknij na ten artykuł: What makes writing more readable?. Ta strona w sposób interaktywny pokazuje, w jaki sposób każdy z akapitów artykułu zamienić na tzw. plain language.
Używaj prostych słów
Używaj słów, które są powszechnie znane i które ludzie czytają w codziennych tekstach. Unikaj wyrazów rzadko spotykanych. Jeśli musisz użyć wyrazu specjalistycznego, albo skrótowca (np. NGO) – wyjaśnij, co on oznacza.
Unikaj rzeczowników odczasownikowych i imiesłowów
Rzeczowniki odczasownikowe (wyrazy zakończone na -anie, -enie, -cie) i imiesłowy (wyrazy zakończone na -ąc lub -ący, -ąca, -ące) są rzadko stosowane w codziennej mowie, dlatego mogą utrudniać odbiór tekstu.
Przykład:
Unikaj patosu
Pamiętaj: im prościej, tym lepiej. Zastępuj słowa-bufony słowami łatwiejszymi, np.:
Unikaj skrótów
Popularny skrót „np.” może wydawać się oczywisty, ale osoba, która nie posługuje się biegle językiem polskim, może mieć problem z jego rozszyfrowaniem.
Dlatego lepiej unikać skrótów. Bywają nieczytelne, mogą zostać źle odczytane lub utrudniać zrozumienie zdania. Mogą też być uciążliwe dla osób, które korzystają z czytników ekranu.
Łatwo też zrobić pomyłkę w pisowni – na przykład:
- „m.in.” (między innymi), „min” (minuta) i „min.” (minimum),
- czy „dr” (doktor) i „dr.” (doktora/doktorowi/doktorem/doktorze).
Twórz krótkie zdania
Stosuj zasadę: jedno zdanie to jedna myśl. Unikaj zdań podrzędnych, wielokrotnie złożonych i unikaj wtrąceń rozbijających zdanie główne. Takie zdania są trudne i najczęściej trzeba je czytać wiele razy, by zrozumieć ich sens. Sprawdź, czy w miejsce przecinków możesz postawić kropki i rozdzielić długie zdanie na kilka krótszych.
Unikaj pustosłowia i niepotrzebnych, nienaturalnych konstrukcji
Pisz konkretnie i ograniczaj szczegóły: pisz tylko to, co niezbędne. Wyrzucaj słowa i informacje, które nic nie wnoszą. Bez trudnych konstrukcji zdanie będzie brzmiało bardziej naturalnie i łatwiej wyrazisz swoje intencje.
Używaj naturalnego szyku zdań
Staraj się stosować naturalny szyk zdania, czyli podmiot + orzeczenie + dopełnienie.
Unikaj strony biernej, jeśli w danym przypadku nie jest niezbędna.
Przykład:
Zastosuj konstrukcję: najważniejsze na początek
Konstruując tekst, zaplanuj go tak, aby w pierwszym akapicie powiedzieć odbiorcy, o czym piszesz i czego od niego oczekujesz. Zastosuj zasadę: główna myśl na górze tekstu. W dalszej części tekstu rozwijaj wspomniane we wstępie wątki.
Porządkuj tekst wizualnie
Staraj się, aby twój tekst był czytelny na pierwszy rzut oka: wykorzystuj nagłówki/śródtytuły, dziel tekst na logiczne fragmenty i stosuj wypunktowania.
Przykład:
Zwracaj się do odbiorcy
Unikaj form bezosobowych. Staraj się zwracać bezpośrednio do odbiorcy. Dopasuj zwrot do adresata: – Pani, Pan lub Państwo (jeśli odbiorcą twojego tekstu to grupa osób), albo użyj formy „ty”, jeśli tworzysz instrukcję lub tekst do internetu.
Wskazuj na siebie lub – jeśli piszesz w imieniu zespołu – używaj formy „my”, np. „piszę”, „piszemy”.
Przykład:
Przydatne aplikacje
Jeśli chcesz sprawdzić przystępność swojego tekstu (ang. readability), czyli właściwość określającą to, jak bardzo lektura danego tekstu jest dla czytelnika męcząca, możesz wykorzystać jedną z poniższych aplikacji:
Wystarczy wkleić tekst i sprawdzić, jak można go poprawić.
Prosty język (plain language) Podsumowanie
Mimo że koncepcja prostego języka powstała przede wszystkim z myślą o komunikacji w sferze publicznej, to jego stosowanie może przynieść szereg korzyści także w życiu codziennym. Stosowanie prostego języka m.in. w konwersacjach w komunikatorach internetowych, podczas pisania maili, czy tworzenia treści na stronę internetową to więcej czasu (nie tracimy go, żeby analizować i wyjaśniać to samo kilka razy) i mniej stresu (bo nie ma nieporozumień).
Dodatkowe materiały nt. prostego języka
- Encyklopedia prostej polszczyzny, opracowana przez PZU razem z Uniwersytetem Warszawskim, Instytutem Języka Polskiego i Fundacją Języka Polskiego.
- What makes writing more readable? – interaktywna strona, na której można zobaczyć przykłady zamieniania akapitów na plain language. Artykuł wyjaśnia, w jaki sposób działają algorytmy sprawdzające przystępność (ang. readability) tekstu.
- Bionic Reading – aplikacja pomagająca w łatwiejszym i szybszym czytaniu tekstów.
- Odcinek 3 „Człowiek skaner” z cyklu „Prosto i kropka”, o tym, jak zmieniały się layouty dokumentów urzędowych i w jaki sposób wykorzystać prosty język podczas pisania e-maili.
- Język 3 pach | Tomasz Piekot | TEDxKatowice
Przeczytaj także: