Technologia dla organizacji humanitarnych i pomocowych już nie jest jedynie narzędziem wspomagającym. Stopniowo staje się kluczowym elementem skutecznego niesienia pomocy w kryzysach. Od sztucznej inteligencji wykrywającej zniszczenia po trzęsieniu ziemi, przez blockchain zapewniający przejrzystość dystrybucji pomocy, aż po aplikacje mobilne umożliwiające szybki kontakt z poszkodowanymi – nowoczesne rozwiązania cyfrowe rewolucjonizują sposób działania w sektorze humanitarnym. Zebrałam dla Was światowe inspiracje, które już działają i pomagają.
Sektor humanitarny przechodzi cyfrową transformację. Najnowsze badania pokazują, że aż 93% pracowników i pracownic organizacji pomocowych używa sztucznej inteligencji w swojej pracy, a 70% robi to codziennie lub co tydzień. Paradoksalnie, tylko 8% organizacji ma w pełni zintegrowane systemy AI. Ta przepaść między indywidualną postawą a gotowością instytucjonalną pokazuje, ile pracy jeszcze jest do zrobienia.
Co oznacza cyfrowa transformacja w pomocy humanitarnej?
Cyfrowa transformacja organizacji humanitarnych to kompleksowy proces wdrażania technologii cyfrowych w celu zwiększenia skuteczności, przejrzystości i zasięgu działań pomocowych. Obejmuje cztery główne obszary:
- Technologie identyfikacji i weryfikacji: systemy biometryczne, karty cyfrowe i blockchain pozwalają na jednoznaczną identyfikację beneficjentów i beneficjentek pomocy zapewniając, że wsparcie dociera do właściwych osób. Ułatwia to zarówno zarządzanie pomocą żywnościową, jak i zapobiega nadużyciom wynikającym z trudności z identyfikacją ludzi.
- Systemy płatności i dystrybucji: płatności mobilne, karty przedpłacone i portfele cyfrowe umożliwiają dystrybucję pomocy finansowej bez konieczności posiadania tradycyjnych kont bankowych. Jest to szczególnie skuteczne w krajach rozwijających się, gdzie tradycyjna bankowość często jest niedostępna lub dostęp do niej jest ograniczony ze względu na działania wojenne albo braki w infrastrukturze informatycznej.
- Technologie monitorowania i oceny potrzeb: zdjęcia satelitarne, drony, sztuczna inteligencja i analityka danych pomagają organizacjom humanitarnym szybko ocenić skalę kryzysu, zidentyfikować obszary największych potrzeb i monitorować skuteczność interwencji. Sztuczna inteligencja analizuje ogromne zbiory danych – od zdjęć satelitarnych po wzorce pogodowe – aby przewidywać klęski żywiołowe, często zanim się jeszcze wydarzą. Badacze i badaczki używają uczenia maszynowego (machine learning) w zarządzaniu ryzykiem katastrof, aby znajdować wzorce w danych i przewidywać wydarzenia takie jak huragany, trzęsienia ziemi czy susze.
- Komunikacja i koordynacja: platformy cyfrowe, aplikacje mobilne i systemy zarządzania danymi umożliwiają lepszą koordynację między organizacjami, szybszą komunikację z beneficjentami i beneficjentkami oraz bardziej efektywne zarządzanie różnymi operacjami.
Dlaczego technologia stała się kluczowa dla humanitarnych organizacji pozarządowych?
Rosnące znaczenie technologii w sektorze humanitarnym wynika z kilku czynników. Pierwszy to skala współczesnych kryzysów – kryzysy humanitarne dotykają dziś większej liczby ludzi niż kiedykolwiek wcześniej. Tylko w 2024 roku pomocy humanitarnej potrzebowało ok. 363 miliony osób na całym świecie. Drugi to oczekiwania beneficjentów_ek. Ludzie dotknięci kryzysami coraz częściej posiadają smartfony i oczekują cyfrowych form komunikacji i ułatwień w otrzymywaniu pomocy tą drogą. W końcu trzeba wspomnieć o wymogach darczyńców. Instytucjonalni darczyńcy wymagają coraz większej przejrzystości, mierzalności rezultatów i efektywności kosztowej, a technologia może to zapewnić.
Korzyści z zastosowania technologii dla organizacji humanitarnych
Zwiększona skuteczność i zasięg
Technologia pozwala organizacjom docierać do większej liczby osób przy mniejszych kosztach operacyjnych. Automatyzacja procesów administracyjnych uwalnia zasoby, które można przeznaczyć bezpośrednio na pomoc.
Ciekawe przykłady użycia sztucznej inteligencji znajdziemy w Międzynarodowym Komitecie Czerwonego Krzyża i Fundacji Lekarze Bez Granic. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża rozpoczął używanie AI w 2019 roku do skuteczniejszego wykrywania min przeciwpiechotnych. Wcześniej eksperci i ekspertki samodzielnie analizowali zdjęcia z podczerwieni z dronów wykrywających miny, co było czasochłonnym i niedokładnym procesem. Teraz AI pomaga tym operatorom bezpośrednio oznaczać podejrzane zdjęcia. To oszczędza znaczną ilość czasu.
Z kolei Fundacja Lekarze Bez Granic testuje AI od 2023 roku w ramach projektu AI4CC, który ma na celu poprawę dokładności diagnostyki raka szyjki macicy w odległych obszarach takich jak Malawi. W tych regionach identyfikacja choroby jest skomplikowana z powodu braku odpowiednio wykwalifikowanych lekarzy i lekarek. W rezultacie nawet 30% kobiet, które otrzymały wynik negatywny, jest uspokajane przy wyjściu od lekarza, mimo że już mają zmiany nowotworowe, których operator nie był w stanie wykryć.
AI potrafi rozpoznać obecność zmian z dokładnością ponad 90%. Dzięki technologii zwiększyła się skuteczność i zakres działań tych organizacji.
Lepsza przejrzystość i odpowiedzialność
Technologia blockchain i systemy śledzenia umożliwiają pełną przejrzystość przepływu środków i towarów – od darowizny do końcowego beneficjenta_ki. Darczyńcy mogą w czasie rzeczywistym śledzić, jak wykorzystywane są ich pieniądze. Przykładem innowacyjnej organizacji jest Binance Blockchain Charity Foundation (BCF), która wykorzystuje technologię rozproszonego rejestru (distributed ledger) do zapewnienia całkowitej transparentności darowizn. Każda transakcja jest rejestrowana w niezmiennej formie, a darczyńcy mogą śledzić dokładnie, jak ich pieniądze zostały wykorzystane. Z punktu widzenia fundraisingowego jest to na pewno bardzo kuszące rozwiązanie.
Innym przykładem jest Transparency International’s Global Health Programme, który wykorzystuje narzędzie AIMON (AI-based Media Monitoring Tool) do skanowania setek tysięcy stron z wiadomościami online w czasie rzeczywistym, aby identyfikować doniesienia o korupcji, na przykład w dystrybucji szczepionek. Narzędzie to, trenowane za pomocą przetwarzania języka naturalnego i uczenia maszynowego, pomaga identyfikować trendy korupcyjne i informować o pracach antykorupcyjnych. Takie rozwiązania mogą znacząco zwiększyć przejrzystość działań organizacji.
Szybsza reakcja na kryzysy
Sztuczna inteligencja i analiza danych satelitarnych pozwalają na przewidywanie kryzysów i natychmiastową ocenę potrzeb. Organizacje mogą reagować w ciągu godzin, a nie dni czy tygodni. Podczas trzęsienia ziemi na Haiti w 2010 roku wykorzystano crowdsourcingowe mapy OpenStreetMap i analizę mediów społecznościowych, aby w czasie rzeczywistym identyfikować obszary największych zniszczeń i koordynować akcję ratunkową. Narzędzie nie tylko uratowało dodatkowe osoby, ale też pomogło w planowaniu działań wielu ekip pomagających na miejscu.
Wzmocnienie pozycji beneficjentów_ek
Technologie mobilne dają beneficjentom_tkon większą kontrolę nad otrzymywaną pomocą. Mogą wybierać produkty zgodnie ze swoimi potrzebami, komunikować się bezpośrednio z organizacjami i zgłaszać problemy. I tak w obozach dla uchodźców w Jordanii, syryjscy uchodźcy robią zakupy żywnościowe, skanując tęczówkę oka – nie potrzebują gotówki ani kart. Pieniądze WFP są przechowywane na blockchainie, a każda transakcja jest automatycznie rejestrowana.
Inny ciekawy przykład to Chatbot Aurora UNICEF, który dostarcza informacji migrantom_kom podróżującym przez dżunglę Darien i Amerykę Środkową. Bot ułatwia dostęp do sprawdzonych informacji o pomocy humanitarnej dostępnej na trasie, zaleceniach dotyczących samoopieki i bezpieczeństwa oraz do zweryfikowanych wiadomości, aby migranci_tki mogli podejmować bardziej świadome decyzje.
Technologia w działaniu – kluczowe obszary zastosowań
Blockchain i systemy płatności cyfrowych
Blockchain zapewnia bezpieczne, przejrzyste i efektywne kosztowo transfery pieniężne do beneficjentów_ek pomocy humanitarnej, eliminując potrzebę pośredników bankowych. Największy humanitarny projekt blockchain na świecie to WFP Building Blocks. Obsługuje ponad milion uchodźców i uchodźczyń w Jordanii i Bangladeszu. System przetwarza 25 milionów transakcji rocznie i już pozwolił zaoszczędzić 3,5 miliona dolarów na opłatach bankowych. Został wykorzystany do koordynacji pomocy wartej 67 milionów dolarów przez 65 organizacji w Ukrainie w 2024 roku, generując oszczędności m.in. dzięki eliminacji duplikacji działań.
Sztuczna inteligencja i analiza danych
AI pomaga w przewidywaniu kryzysów, analizie potrzeb i optymalizacji dystrybucji pomocy. Algorytmy uczenia maszynowego analizują dane satelitarne, dane z mediów społecznościowych i sensorów IoT. Platforma AIDR (Artificial Intelligence for Digital Response) automatycznie gromadzi i klasyfikuje tysiące tweetów publikowanych podczas kryzysów humanitarnych, pozwalając organizacjom na podejmowanie szybszych decyzji opartych na danych w czasie rzeczywistym.
Drony i technologie monitorowania
W Kalifornii organizacje wykorzystują AI do mapowania pożarów lasów. Drony MQ-9 „Reaper” wyposażone w kamery podczerwieni i algorytmy uczenia maszynowego mogą wygenerować nową mapę pożaru w 30 minut, pomagając strażakom skuteczniej koordynować akcję gaśniczą. Bezzałogowe statki powietrzne umożliwiają szybką ocenę zniszczeń, poszukiwanie osób zaginionych i dostawę podstawowych artykułów do trudno dostępnych obszarów. Drony wyposażone w sztuczną inteligencję mogą wykrywać oznaki życia u osób uwięzionych w gruzach po trzęsieniu ziemi np. analizując z niezwykłą dokładnością, ruch klatki piersiowej osób uwięzionych w zasypanych budynkach. Na Cyprze w ramach programu „Smart & Green Village” wdrożono system wykorzystujący drony, AI i sieć 5G do wczesnego wykrywania pożarów lasów. Drony automatycznie wykrywają dym i ogień, a informacja jest natychmiast przekazywana służbom ratunkowym.
Technologie geoinformacyjne (GIS) i mapowanie
Systemy GIS pozwalają na precyzyjne planowanie operacji humanitarnych, śledzenie dystrybucji pomocy i koordynację działań różnych organizacji. Firma Esri udostępnia bezpłatnie swoje narzędzia GIS organizacjom humanitarnym, umożliwiając im m.in. tworzenie szczegółowych map obszarów kryzysowych i planowanie operacji ratunkowych.
Płatności mobilne i bankowość cyfrowa
Płatności mobilne pozwalają na przekazywanie pomocy finansowej osobom z ograniczonym dostępem lub bez dostępu do tradycyjnej bankowości. Działający bardzo sprawnie system M-PESA w Kenii obsługuje ponad 66 milionów użytkowników_czek i przetwarza rocznie 33 mld transakcji. Concern Worldwide był pionierem w wykorzystaniu systemu M-PESA do masowych przelewów gotówkowych podczas stanu wyjątkowego po wyborach na początku 2008 roku w dolinie Kerio, jednym z najbardziej odległych regionów Kenii. Podczas zamieszek złodzieje bydła atakowali społeczności w dolinie Kerio, rabując ich zwierzęta i zmuszając do przesiedleń.
Początkowo Concern zapewnieniał pomoc żywnościową, ale jej transport i dystrybucja okazały się bardzo kosztowne i ryzykowne. Przelewy gotówkowe stały się sposobem na pokonanie wyzwań związanych z ukształtowaniem terenu i sytuacją związaną z bezpieczeństwem. 570 gospodarstw domowych zostało objętych przelewami gotówkowymi. Łącznie wypłacono 36 000 euro (około 53 000 dolarów lub 3 600 000 szylingów kenijskich) w dwóch ratach. Ciekawym przykładem jest też Give Directly, który wykorzystuje systemy bankowości w wersji mobilnej do bezpośredniego przekazywania gotówki najbiedniejszym rodzinom w Kenii i Ugandzie, wybierając beneficjentów na podstawie m.in. analizy zdjęć satelitarnych (rodziny, których dachy nie są pokryte blachą).
Aplikacje mobilne i platformy komunikacyjne
Aplikacje na smartfony umożliwiają bezpośrednią komunikację z beneficjentami_kami, zgłaszanie potrzeb i otrzymywanie informacji o dostępnej pomocy. Dobrym przykładem jest Google FloodHub, serwis, który dostarcza prognozy powodzi w czasie rzeczywistym, pomagając łagodzić niszczycielskie skutki powodzi w obszarach na nie podatnych. System ostrzegania przed powodziami został zaprojektowany do prognozowania przyszłych poziomów rzek i zalań, po czym alerty są dystrybuowane do władz rządowych, agencji reagowania kryzysowego i ludności z obszarów dotkniętych katastrofą.
Wyzwania i bariery w implementacji technologii w pomocy humanitarnej
Mimo entuzjazmu pracowników i pracowniczek sektora humanitarnego, używanie AI w wielu obszarach wiąże się także z ryzykami. Nie możemy zapominać, że w tak wrażliwych obszarach, jak bezpieczeństwo danych, wykluczenie czy uprzedzenia rasowe, czy płciowe używanie technologii niesie ze sobą także ryzyka.
Nie wszyscy beneficjenci_tki pomocy humanitarnej mają równy dostęp do technologii. Na przykład osoby starsze, mieszkańcy i mieszkanki odległych obszarów wiejskich czy osoby o niskim poziomie wykształcenia mogą być wykluczone z systemów cyfrowych.
Gromadzenie danych biometrycznych i osobowych niesie ze sobą ryzyko naruszenia prywatności, szczególnie w przypadku grup wrażliwych jak uchodźcy czy też osoby z doświadczeniem przemocy. Lokalne NGO-sy często boją się o prywatność danych beneficjentów_ek i potencjalne nadużycia w sytuacjach konfliktowych, gdzie dane mogą być wykorzystane przeciwko samym społecznościom. Aby zebrać dane o ludziach do uczenia maszynowego, potrzebna jest ich zgoda. Jednak w kontekście humanitarnym zgoda może być trudna do ustalenia. Czasem ze względu na brak równowagi władzy między organizacjami humanitarnymi a beneficjentami_tkami, może nie być dobrowolnie udzielona. Beneficjenci_tki mogą obawiać się, że odmowa zgody na użycie danych uniemożliwi im dostęp do pomocy.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że wdrożenie zaawansowanych systemów technologicznych często wymaga znacznych inwestycji początkowych, co może być wyzwaniem dla mniejszych organizacji. Dodatkowo tylko 3,6% pracowników i pracowniczek humanitarnych uważa się za ekspertów_ki w dziedzinie AI. Większość uczy się samodzielnie, często bez wsparcia organizacji.
Uprzedzenia i inne wady danych mogą zainfekować system na różnych etapach. Zaczyna się od samych deweloperów_ek – ich świadome lub nieświadome uprzedzenia mogą zostać zakodowane w modelu AI. W rezultacie niektóre systemy uczenia maszynowego wykazały uprzedzenia rasowe lub płciowe. Nowe modele mogą wzmacniać błędy, nierówności i historyczne uprzedzenia, które zostały wprowadzone wraz z wadliwymi danymi. W kontekście humanitarnym może to skutkować niesprawiedliwym przydziałem zasobów lub wykluczeniem marginalizowanych grup, co podważa jedną z zasad humanitarnej bezstronności.
Najbardziej obiecujące trendy technologiczne
Jak wykorzystać rozwój technologii i sztucznej inteligencji, żeby wzmocnić organizacje humanitarne? Które z trendów mogą być najbardziej przydatne dla osób pracujących w miejscu kryzysów i katastrof? Sprawdź, czy Twoja organizacja mogłaby wykorzystać któreś z opisanych poniżej rozwiązań.
Sensory IoT stanowią przełomowe rozwiązanie w zarządzaniu kryzysami humanitarnymi, oferując ciągły monitoring kluczowych parametrów w czasie rzeczywistym. W obozach dla uchodźców sensory jakości wody mogą monitorować poziom chloru, pH, mętność oraz obecność patogenów, automatycznie alarmując o zagrożeniach zdrowotnych. Inteligentne systemy magazynowe wykorzystują sensory temperatury, wilgotności i wagi do śledzenia stanu zapasów żywności, przewidując terminy przydatności i optymalizując dystrybucję.
Z kolei technologie VR/AR rewolucjonizują przygotowanie personelu humanitarnego, umożliwiając immersyjne doświadczenia szkoleniowe bez ryzyka fizycznego. Pracownicy_czki mogą ćwiczyć procedury medyczne czy rozpoznawanie objawów chorób tropikalnych w warunkach polowych. VR może pomóc w zarządzaniu logistyką w symulowanych kryzysach albo wesprzeć naukę języków. Rozszerzona rzeczywistość pozwala na nakładanie informacji cyfrowych na rzeczywiste środowisko, co jest szczególnie przydatne w szkoleniach z identyfikacji zagrożeń czy nawigacji w nieznanym terenie.
Obiecującym trendem jest wykorzystanie systemów predykcyjnych, które w działalności humanitarnej wykorzystują zaawansowane algorytmy uczenia maszynowego do analizy setek zmiennych: danych satelitarnych, meteorologicznych, ekonomicznych, społecznych i politycznych. Modele mogą np. przewidywać susze z 6-12 miesięcznym wyprzedzeniem, analizując wzorce opadów, temperatury powierzchni morza i indeksy klimatyczne. Algorytmy przetwarzają także dane z mediów społecznościowych, doniesień prasowych i raportów terenowych, identyfikując sygnały wczesnego ostrzegania przed konfliktami czy kryzysami żywieniowymi. Takie dane mogą pozwolić na lepsze przygotowanie.
Bardzo przydatne mogą stać się systemy cyfrowej tożsamości opartej na blockchain, które oferują osobom z doświadczeniem uchodźczym bezpieczną, przenośną i możliwą do weryfikacji formę identyfikacji, niezależną od rządów krajów pochodzenia. Technologia rozproszonego rejestru zapewnia, że dane tożsamości nie mogą być zmanipulowane ani usunięte przez pojedyncze podmioty. Cyfrowe portfele mogą przechowywać nie tylko podstawowe dane tożsamości, ale także historie medyczne, świadectwa edukacyjne, certyfikaty zawodowe i uprawnienia.
Czas pokaże, ile z tych trendów technologicznych zostanie wdrożonych przez sektor humanitarny.
Technologie pomocowe w Polsce – rekomendacje dla organizacji humanitarnych
Jeszcze kilka lat temu w Polsce działało niewiele organizacji humanitarnych. Wojna w Ukrainie sprawiła, że pomoc dla osób uciekających przed wojną i przemocą zaczęły świadczyć także organizacje lokalne i specjalizujące się do tej pory w innych obszarach. Tym bardziej warto sprawdzić, jak technologie mogą wspierać i ułatwiać codzienną pracę.
Kluczowe wydaje się inwestowanie w kompetencje cyfrowe zespołu – w sieci jest już wiele przydatnych materiałów, które można wykorzystać podczas szkoleń z zakresu nowych technologii, cyberbezpieczeństwa i analizy danych.
Warto rozpocząć od małych projektów pilotażowych i przetestować różne technologie w ograniczonej skali, a potem zdecydować ewentualnie o pełnym wdrożeniu. Wiele firm z branży IT ma swoje programy CSR. Współpraca z nimi może być korzystna dla obu stron. Bardzo ważnym aspektem dla każdej organizacji powinna być dbałość o standardy etyczne – wdrażanie procedur ochrony danych osobowych i zapewnienie przejrzystości w wykorzystaniu informacji o beneficjentach_tkach.
Przyszłość technologii w sektorze humanitarnym
Rozwój technologii będzie nadal przyspieszać transformację sektora humanitarnego. W nadchodzących latach możemy spodziewać się na pewno większej personalizacji pomocy dzięki analizie danych i sztucznej inteligencji czy też automatyzacji procesów dystrybucji np. żywności poprzez roboty i drony. W planowaniu działań humanitarnych dużą rolę mogą odegrać predykcyjne systemy wczesnego ostrzegania wykorzystujące big data. Będziemy też zapewne obserwować wzrost liczby globalnych platform współpracy łączących organizacje z całego świata, z ciekawością będę obserwować rozwój technologii zwiększających odporność społeczności na przyszłe kryzysy.
Choć technologia nie zastąpi ludzkiej empatii i zaangażowania, które są fundamentem działalności humanitarnej, jest i będzie ważnym narzędziem, które może znacznie zwiększyć skuteczność, przejrzystość i zasięg pomocy dla potrzebujących.
Polskie organizacje humanitarne, podążając za globalnymi trendami i wykorzystując lokalne innowacje, mają szansę stać się liderami cyfrowej transformacji w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Kluczem do sukcesu będzie odpowiedzialne wdrażanie technologii – takie, które stawia potrzeby beneficjentów_ek w centrum uwagi i nie pozostawia nikogo z tyłu.
W świecie, w którym kryzysy humanitarne stają się coraz bardziej złożone i dotykają coraz większej liczby ludzi, technologia oferuje nadzieję na skuteczniejszą, bardziej przejrzystą i godną pomoc dla wszystkich, którzy jej potrzebują. Warto zatem mądrze ją wdrażać i odpowiedzialnie używać.
Przeczytaj także: