Aby w sposób świadomy i odpowiedzialny poruszać się po Internecie, potrzebujemy mapy lub przewodnika. To miejsce pełne fascynujących możliwości, ale ma także mnóstwo mrocznych, dziwnych zakamarków. Jeśli wskakujemy do sieci tylko w konkretnym celu, jak możemy zrozumieć tych, którzy nią i w niej żyją? W trakcie LIVE’a Sektor 3.0 zebraliśmy porady i refleksje od Łukasza Wojtasika — eksperta ds. bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Znaczenie rozmów z dziećmi na temat ich korzystania z Internetu i ekranów
W świecie pełnym aplikacji i rozwiązań optymalizujących kontakt nic nie zastąpi rozmowy. Zwłaszcza, jeśli rozmawiamy z młodymi ludźmi. Dzieci i młodzież często deklarują, że odczuwają brak zrozumienia ze strony rodziców, bliskich i chcą, aby dorośli bardziej interesowali się ich aktywnościami online. Jeśli korzystamy z tych samych portali — często robimy to w inny sposób. Niewielu dorosłych zna wszystkich YouTuberów i influencerów. Inaczej także podchodzimy do wizerunku i intensywności obecności w przestrzeniach internetowych. To podstawowe różnice, na które możemy zwrócić uwagę.
Trzeba podkreślić też istotną rolę, jaką ma kształtowanie kompetencji cyfrowych od najmłodszych lat. Edukację cyfrową warto zacząć już od wczesnego dzieciństwa. Rodzice powinni wprowadzać dzieci w świat Internetu, ucząc je odpowiednich zachowań, bezpiecznego korzystania z sieci oraz rozumienia różnych aspektów tej przestrzeni.
Mogą to być zagadnienia takie jak:
- prywatność w sieci (nie dzielić się życiem osobistym, konkretnymi szczegółami — jak miejsca zamieszkania);
- kontakty z innymi (zwłaszcza osobami, których nie znają osobiście);
- weryfikacja ograniczeń wiekowych konkretnych portali (konto na TikToku można mieć od 13 wieku, YouTube ma bardziej przyjazną wersję KIDS);
- możliwości i ograniczenia Internetu (na przykład: bezpłatne zasoby i programy, ale też pozorna anonimowość).
Wizerunek, media społecznościowe, uczucia
Wsparcie rodzica jest o tyle ważne, że bez niego dzieci zostają pozostawione same sobie z olbrzymimi zasobami Internetu. Rodzice powinni być otwarci na rozmowę, dzielić się swoimi obserwacjami i troskami, a także budować zaufanie, aby nastolatki chętnie dzieliły się swoimi doświadczeniami i problemami związanymi z Internetem. W tym także z mediami społecznościowymi. Dużą rolę w tym jak korzystamy z ich zasobów, odgrywa dopamina.
W ramach kampanii Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, powstał film, który prezentuje perspektywę młodych ludzi. Mówią otwarcie o tym, czym są dla nich media społecznościowe i co im dają.
„Dopamina” to film edukacyjny dla młodzieży poświęcony świadomemu i bezpiecznemu korzystaniu z mediów społecznościowych. Film porusza ważne tematy, takie jak mechanizm pętli dopaminowej, profilowanie czy toksyczne relacje online, przy jednoczesnym unikaniu jednostronnej narracji o szkodliwości nowych technologii. W warstwie narracyjnej filmu słyszymy: „To nie jest film o tym, że Internet jest zły. Chodzi o to, żebyśmy to my kontrolowali technologię, a nie technologia nas.”
Moc materiałów, zasobów edukacyjnych i wskazówek
Sieć to także miejsce, w którym możemy szukać pomocy. Możemy znaleźć grupy na Facebooku pełne wsparcia. Szukać materiałów do czytania, wiedzy lub scenariuszy lekcji. Eksperci i ekspertki mają tam swoje kanały, o które dbają i prowadzą rozważnie. Udowadniają, że tworzenie internetowego przekazu może być wartościowe. Może zmieniać czyjeś podejście, codzienność, życie. W Internecie nie brakuje także kampanii społecznych, akcji i nagłaśnianych pozytywnych przykładów działalności w sieci. Myśląc o zagrożeniach, nie możemy pominąć wszystkich tych aspektów, które pozwalają rodzicom, młodzieży, osobom edukującym lepiej rozumieć sieć i wszystko to, co się w niej dzieje.
Zwróćcie uwagę na:
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę troszczy się także o najmłodszych, przygotowując na przykład materiały do słuchania. Słuchowisko Sieciaki oparte jest na książce Łukasza Wojtasika.
Dodatkowo zarówno rodzice, jak i profesjonaliści mogą skorzystać z pomocy bezpłatnej linii FDDS pod numerem 800 100 100. Dzieci i młodzież również mają dostęp do bezpłatnego telefonu zaufania 116 111.
Cyberhigiena — przykład idzie od bliskich
Kolejnym ważnym wątkiem jest – nie bez przyczyny – cyberhigiena. Wzorzec rodzicielski odgrywa niebagatelną rolę przy kształtowaniu postaw młodych ludzi. Aby przekazać zdrowe nawyki młodszym pokoleniom, rodzice także powinni wdrażać je w swoje życie. Dzieci uczą się przez obserwację. To oczywiście pewien proces i nie ma uniwersalnych mechanizmów. Są jednakże eksperci i ekspertki. Jedną z nich, przepytaną na potrzeby naszego podcastu, jest Magdalena Bigaj.
Ten i inne wątki poruszamy w trakcie rozmowy, z którą możecie zapoznać się poniżej. Gorąco zachęcamy do odsłuchania tego i innych materiałów dostępnych na naszym kanale na YouTube.
Łukasz Wojtasik — ekspert do spraw bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie. Koordynator programu Dziecko w Sieci w Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. Autor pierwszej polskiej kampanii społecznej poświęconej tematowi zagrożeń online – „Nigdy nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie” z 2004 roku i szeregu innych projektów edukacyjnych. Propagator „Domowych Zasady Ekranowych”, mających na celu dbałość o zrównoważony dostęp dzieci do ekranów. Wykładowca, certyfikowany trener. Autor serii książek dla dzieci „Sieciaki”
Ciekawe linki:
⏹ Więcej o samej akcji Dopamina FDDS
⏹ Kiedy będziemy bezpieczni w Internecie? Gdy sami o to zadbamy
⏹ Dlaczego w świecie cyfrowym tak ważne są relacje osobiste?
⏹ (WIDEO) O pracy i odpoczynku przy ekranie. Higiena cyfrowa dla każdego | Magdalena Bigaj (PJM)
⏹ (PODCAST) O hasłach, linkach i bezpieczeństwie w sieci | Anna Kwaśnik