Co dobrego może wyjść ze współpracy blisko 500 osób z 45 krajów nad jednym pomysłem narzędzia dla rozwoju nowych przedsięwzięć biznesowych? Nieoczekiwanie sporo, a co nawet bardziej zaskakujące, w bardzo prostej i jasnej formie. Mowa oczywiście o narzędziu Open Business Model Canvas, który pomoże Ci doszlifować pomysł na biznes społeczny i nie tylko! Jeśli szukasz modelu biznesowego, który sprawdzi się w Waszej firmie lub organizacji, ten tekst jest dla Ciebie.
Czym jest Open Business Model Canvas?
Business Model Canvas (oraz towarzysząca mu książka i metoda pracy) to narzędzie, które od wielu lat ułatwia przedsiębiorcom i trenerom na całym świecie obmyślanie nowych i opisywanie działających modeli biznesowych w szybki i czytelny sposób. Efekt pracy z tym szablonem można zaprezentować np. inwestorowi lub jako prototyp, który ułatwi nam wyjaśnienie pomysłu na biznes innym osobom np. podczas warsztatów. Canvas, wydane na wolnej licencji, jest jednym bardziej popularnych narzędzi do szybkiego ćwiczenia i tworzenia modeli działania firm, produktów, przedsięwzięć. Od 2010 roku doczekało się wielu remiksów m.in. tego, o którym traktuje ten tekst, czyli Open Business Model Canvas.
Najpierw cel społeczny: pomysł na biznes oparty na zaufaniu
W bardzo dużym skrócie „Open Business Model Canvas” również pozwala na wypracowanie klarownego przedstawienia pomysłu na „biznes”. Biznes zapisane w cudzysłowie, ponieważ jak zaraz się dowiesz, mogą być to również przedsięwzięcia społeczne i takie, które wymykają się klasyfikacji na działania dla zysku/lub tzw. non-profit. Swój pomysł, dzięki instrukcji i opisanym graficznie elementom można łatwo rozrysować i przedstawić na jednej większej, kartce papieru. To spójny pomysł, zawierający wszystkie części, jakie składają się na opis modelu biznesowego, ale jeszcze nie plan jego realizacji.
Najważniejszą różnicą pomiędzy otwartym modelem biznesowym a tym, który konstruujemy oryginalnym szablonie, jest założenie, że wszystko w ekonomii sprowadza się do zaufania i to je właśnie model próbuje maksymalizować. Robi to poprzez wprowadzanie do sposobu działania każdego przedsięwzięcia jako kluczową zasadę transparentność:
- włączania się i zaangażowania poszczególnych osób,
- komunikacji,
- podejmowania decyzji,
- prowadzenia spraw finansowych, w tym wynagradzania.
Dla grup działających w otwartym modelu biznesowym najważniejszymi celami są wspólne uczenie się i przekazywanie wiedzy w otwarty sposób kolejnym osobom (kwestie takie jak wybór licencji na treść czy kod, narzędzi pracy etc. są do tego wtórne). W definicji wartości dodanej model ten kładzie większy nacisk na jej pozafinansowe oblicze. Społeczną odpowiedzialność biznesu jest wpisana w ten model jako podstawa działania, nie element dodatkowy (czyli przekazywanie części zysków firmy na działania typu CSR. Dowartościowuje się zatem: dostępność, innowacyjność, inkluzywność, reputację firmy i jej działań (w odróżnieniu od budowania marki). O różnicach między tymi dwoma typami działalności firm można posłuchać w odcinku brytyjskiego podcastu Reasons to be cheerful o przedsiębiorstwach społecznych.
Twórcy OBMC argumentują, że jego wykorzystanie wspiera nie tylko efektywne wykorzystanie zasobów wyjściowych przedsięwzięcia, ale również jego stabilny rozwój. Dodatkową korzyścią może być rozpoznanie za jego pomocą ryzyka związane z potencjalnymi naruszeniami prawa autorskiego. Materiały objęte licencjami Creative Commons są tak samo chronione, jak w przypadku materiałów nielicencjonowanych otwarcie. Równocześnie, podobnie jak w przypadku wymiany wiedzy dzięki otwartemu dostępowi do wyników badań naukowych (tzw. Open Access) biznes zwiększa swoje szanse na wykorzystanie w przyszłości pomysłów od użytkowników swoich produktów.
Jak działa Open Business Model Canvas?
Opisywane w poprzednich tekstach firmy i projekty często w swoich modelach biznesowych uwzględniały publikowanie na różnych licencjach Creative Commons np. Wydawnictwo Open Stax czy wytwórnia muzyczna Tribe of Noise. Nie jest to konieczne ani by skorzystać z narzędzia, ani stworzyć otwarty model biznesowy w firmie czy organizacji, ale może okazać się bardzo przydatne w procesie. Sprawdźmy zatem, jak to działa.
Po pierwsze warto wydrukować sobie szablon w takiej wersji, z jakiej chcemy skorzystać (oryginalnej dla typowego pomysłu na biznes, „otwartej” dla przedsięwzięcia społecznego). Po drugie, zanim zaczniemy uzupełniać szablon samodzielnie lub w grupie poznajmy lepiej instrukcje, które podpowiedzą nam, co dokładnie oznaczają różne pola i dlaczego warto w odpowiedni sposób je uzupełniać.
Zaczynamy od dużych pytań. Jaki jest kontekst w którym, ma działać Twoja firma lub przedsięwzięcie? Jakie otwarte środowisko działa już w Twoim otoczeniu? Czy Twoje działanie będzie się opierać w nich lub uczestniczyć (np. w środowisku programistów i programistek open source, w otoczeniu organizacji pozyskujących granty na otwarte działania itp.)? W kolejnych modułach Open Business Model Canvas znajdziecie pytania, w których centrum znajdą się:
- kluczowi partnerzy,
- czynności,
- zasoby,
- licencje,
- wartość dodana,
- dobro wspólne,
- odbiorcy,
- Relacje z klientami/odbiorcami,
- kanały dystrybucji
- źródła przychodów,
Tworzymy pełen obraz naszego przedsięwzięcia. Można porównać to do graficznego opisu projektu, który warto zrobić, nie tylko tworząc biznesplan, ale nawet pisząc wniosek o grant. Opis modelu biznesowego pomoże nam zobaczyć szerszy kontekst naszego działania, a co najważniejsze oszacować jego potencjał, również poza tym jednym grantem na działanie. Jeśli Twoim celem jest stworzenie firmy, organizacji lub projektu, który będzie realizować cel społeczny, wspierać dobro wspólne, zwłaszcza takie w formie cyfrowej np. publikując otwarte zasoby wiedzy lub kultury, to praca z Open Business Model Canvas może pomóc Ci w opracowaniu bardziej zrównoważonego i klarownego planu.
Więcej o konkretnych modelach działania ( i większości przypadków również modelach generowania zysków) otwartych przedsiębiorstw możecie przeczytać w tym wpisie autora książki Made with CC, Paula Stacey, który uporządkował kilkanaście przykładów z całego świata.
Jak zacząć korzystać z Business Model Canvas i Open Business Model Canvas?
Tu można wypróbować go online w wersji oryginalnej. Bardzo dokładany przewodnik po tym jak wypełnić Business Model Canvas znajdziecie w tym wpisie Anastasi Belyh z firmy Founder Jar. By wydrukować i pisać bezpośrednio na kartce wersję dla projektów otwartych kliknijcie tutaj (wersja angielska i polska). A tu przykład uzupełnionego (w języku angielskim) otwartego modelu na przykładzie wydawnictwa K-12 z USA. Mamy nadzieję, że to krótkie wprowadzenie do Open Business Model Canvas pozowli Wam łatwiej skonstruować pomysł na biznes społeczny, który realnie poprawi ten kawałek rzeczywistości, który jest najważniejszy dla Waszej organizacji. Powodzenia!
Autorzy tekstu: Kamil Śliwowski i Klaudia Grabowska