Nieprawdziwe informacje rozprzestrzeniają się w Internecie znacznie szybciej niż prawda. 2 marca br. Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych odnotował ponad 120 000 prób dezinformacji w przestrzeni polskich mediów społecznościowych w temacie #Ukraina #wojna #Rosja. Internetowe trolle próbują wywołać panikę, zamieszczając fałszywe informacje m.in. nt. braku gotówki w bankomatach, skażenia radioaktywnego, czy zamieszek na granicy polsko-ukraińskiej. W jaki sposób każdy z nas może walczyć z dezinformacją? Jak zgłaszać tzw. fejki? Podpowiadamy!
Rozwijaj umiejętności przydatne w cyfrowym świecie. Subskrybuj!
Czym są fake newsy?
Fake news – nieprawdziwa lub częściowo nieprawdziwa wiadomość, często o charakterze sensacyjnym, publikowana w mediach z intencją wprowadzania odbiorców w błąd w celu osiągnięcia korzyści finansowych, politycznych lub prestiżowych. (Wikipedia)
Celem fake newsów jest szerzenie dezinformacji. Dezinformacja z kolei może prowadzić do wzbudzania nieufności i strachu, tworzenia podziałów i destabilizacji społeczeństwa, dlatego walka z dezinformacją jest tak istotna.
Źródło: FakeNews.pl
Jak rozpoznać fake newsy w Internecie?
Według Fundacji Panoptykon twoją czujność powinny wzbudzić treści, które charakteryzuje:
- emocjonalny język,
- krzykliwy tytuł (wykrzykniki, wielkie litery), sensacyjny lead (wstęp),
- błędy (np. językowe, gramatyczne), kalki językowe – mogą sugerować, że ich treść została wygenerowana albo przetłumaczona automatycznie,
- brak autora i/lub źródła informacji albo powoływanie się na nieznane lub niemożliwe do zweryfikowania źródło („znajomy znajomego…”).
Fake newsy możesz tropić:
- samodzielnie (cenne rady dotyczące rozpoznawania dezinformacji znajdziesz m.in. w artykule Wioletty Myszkowskiej i w publikacji Stowarzyszenia Demagog),
- albo skorzystać z pomocy społeczności fact-checkingowych (sprawdzających fakty), które m.in. w mediach społecznościowych publikują swoje analizy. Dzięki nim możesz na bieżąco śledzić zdemaskowane fake newsy w Internecie i ostrzegać o nich innych.
Organizacje i społeczności fact-checkingowe, które warto obserwować:
- Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych, (Twitter)
- Stowarzyszenie Demagog: (Twitter)
- Demaskujemy Dezinformację od Brand24:
- Fundacja „Przeciwdziałamy Dezinformacji” (Twitter)
- Konkret24 od TVN24:
- Wojownicy Klawiatury, (Twitter)
- Włącz weryfikację od Państwowego Instytutu Badawczego NASK
- Fake Hunter od Polskiej Agencji Prasowej
- Anglojęzyczne: Media Bias Fact-Check, Snopes, Politifact, Bellingcat, Ukraine Facts.
STOP dezinformacji! Jak zgłaszać fake newsy w Internecie?
Przykłady fake newsów odnajdziesz bez trudu przeglądając newsfeed na Twitterze czy Facebooku Jeśli natkniesz się w sieci na fejki, powstrzymaj się od dawania „lajka”, komentowania czy udostępniania takiej fałszywej informacji. Autorom fake newsów zależy na tym, żeby wywoływały jak najwięcej klikalnych reakcji, bo to sprawia, że algorytmy mediów społecznościowych będą go lepiej pozycjonowały.
Zamiast tego zgłoś informację administratorom strony lub społecznościom fact-checkingowym.
Zgłoś post na Facebooku
Facebook umożliwia zgłoszenie m.in. postów, profili, stron, grup, wydarzeń czy komentarzy. Aby zgłosić post:
- Przejdź do posta, który chcesz zgłosić.
- Kliknij trzy kropki w prawym górnym rogu posta.
- Kliknij Uzyskaj wsparcie lub zgłoś post.
- Aby przekazać opinię, kliknij opcję, która najlepiej opisuje powód zgłoszenia wiadomości. Kliknij Dalej.
- W zależności od opinii możesz potem wysłać zgłoszenie do Meta. Kliknij Gotowe.
Więcej informacji tutaj.
Zgłoś nadużycie i dezinformację na Instagramie
Instragram umożliwia zgłoszenie m.in. postów i profili. Aby zgłosić fejk post:
- Kliknij w ikonkę trzech kropek (iPhone) lub (Android) znajdującą się powyżej posta.
- Kliknij w opcję Zgłoś.
- Postępuj zgodnie z instrukcjami na ekranie.
- Jeśli nie masz konta na Instagramie, możesz zgłosić nadużycie, spam lub inne treści za pomocą formularza.
Więcej informacji tutaj.
Zgłoś fake news na Twitterze
Twitter umożliwia zgłoszenie m.in. tweetów, list i profili. Jak zgłosić tweet:
- Przejdź do tweetu, który chcesz zgłosić.
- Kliknij w ikonkę trzech kropek znajdującą się powyżej tweeta.
- Kliknij w opcję Zgłoś Tweet.
Więcej informacji tutaj.
Wyślij podejrzaną treść do fact-checkingu
Link do fake newsa z prośbą o sprawdzenie możesz wysłać do:
- Państwowego Instytutu Badawczego NASK: informacje@nask.pl
- Stowarzyszenia Demagog
- Fundacji „Przeciwdziałamy Dezinformacji”
- Zespołowi projektu „Wojownicy klawiatury”
- Zespołowi projektu „Zgłoś trolla”
- Do serwisu Fake Hunter Polskiej Agencji Prasowej
Walka z dezinformacją – podsumowanie
Jeśli jakaś informacja wywołuje w tobie natychmiastowe silne emocje, np. gniew czy strach, bądź czujny/-a – to może być tzw. fake news. Zamiast „karmić” go reakcjami (np. lajkiem czy komentarzem), zgłoś go – w ten sposób blokujesz rozprzestrzenianie się fałszywych informacji i realnie wpływasz na bezpieczeństwo, nastroje społeczne i sytuację w kraju.
Od redakcji: Potrzebujesz wsparcia technologii podczas działań pomocowych? Napisz w komentarzu lub na adres: michal.serwinski@frsi.org.pl. Z chęcią przygotujemy kolejny materiał, w którym wytłumaczymy, jak sprawnie wykorzystać aplikacje i rozwiązania technologiczne w niesieniu pomocy Ukrainkom i Ukraińcom, którzy przyjechali do naszego kraju uciekając przed wojną.
Inne materiały, które mogą Cię zainteresować:
❌ Jak weryfikować informacje w dobie mediów społecznościowych?
? Fundacja Panoptykon, Stop dezinformacji. Przewodnik dla dziennikarzy i redakcji
? Dział Zagraniczny, Podcast „4 rady, jak bronić się przed rosyjską dezinformacją”
? Jak radzić sobie z dezinformacją? 12 zasad stowarzyszenia Demagog
?️♀️ Mozilla Foundation, How to make sure you aren’t spreading misinformation online