W świecie, w którym coraz więcej naszych aktywności przenosi się do sieci, trudno przecenić wartość bezpieczeństwa danych i prywatności. Dziś odpowiadamy w tej materii nie tylko za siebie. Nasze działania, lub ich brak, mogą przynieść zagrożenie osobom, którym pomagamy i z którymi współpracujemy. Nie jesteśmy jednak bezbronni. Wrażliwość, przestrzeganie kilku podstawowych zasad i świadome wybieranie kanałów komunikacji, mogą znacząco wpłynąć na nasze cyberbezpieczeństwo. Konkretnych rad udzieliłam nam w tym temacie Gosia Fraser, niezależna dziennikarka zajmująca się wpływem technologii na prawa człowieka i rozwój społeczeństw.
Technologie w działaniach społecznych. Subskrybuj!
Prywatność? Czy mamy jeszcze czego bronić?
Argument o tym, że w dzisiejszym świecie nie mamy już nic do ukrycia a internetowi giganci i tak już wszystko o nas wiedzą ma wielu zwolenników. Firmy technologiczne przyzwyczaiły nas bowiem do myślenia, że mają nasze dane i nic nie da się już z tym zrobić. To sprawia, że jeszcze łatwiej jest im przekonywać nas do oddawania kolejnych przyczółków i dzielenia się jeszcze większą ilością informacji. Problem tkwi w tym, że jako posiadacze podstawowego prawa człowieka, jakim jest prawo do prywatności, sami to prawo dewaluujemy.
Dość powszechnie zdajemy sobie sprawę z tego, że koncerny monetyzują informacje o nas np. poprzez wykorzystanie reklam profilowanych. Rzadziej myślimy o tym, że udostępniając swoje dane, dajemy im realny wpływ na nasze decyzje. To aspekt, któremu powinniśmy przeznaczyć w przyszłości znacznie więcej uwagi.
Tak, mamy czego bronić
– mówi Gosia Fraser.
Czy musimy być anonimowi, by chronić prywatność?
Prywatność nie równa się anonimowości. Prywatność oznacza prawo do bycia samemu, oznacza możliwość decydowania o sobie i tym, co inni wiedzą na nasz temat. Możemy dokonywać całego spektrum wyborów. Jedni publikują w sieci szczegóły swojego życia I zdjęcia ze szpitala. Inni decydują się nie tworzyć żadnych profili w mediach społecznościowych. To nasz wybór – tłumaczy Gosia Fraser.
Całkowita anonimowość jest bardzo trudna do osiągnięcia dla przeciętnego użytkownika Internetu. Możemy próbować wyłączać trackery i mechanizmy śledzące, ale przykładowa strona internetowa, może okazać się dla nas wtedy całkowicie nieczytelna.
Anonimowość może być dla nas narzędziem do osiągania konkretnych celów, które nie zawsze muszą być złe. Chroniąca prywatność przeglądarka Tor jest bardzo często przedstawiana, jako narzędzie cyberprzestępców. Podczas gdy powinna być ona podstawową aplikacją do pracy osób zajmujących się prawami człowieka. Warto pamiętać, że nie wszyscy z nas żyją w demokracjach liberalnych. Dla wielu obywateli reżimów autorytarnych, dbanie o prywatność lub całkowitą anonimowość stanowi jedno z podstawowych, codziennych wyzwań.
Gdzie i kiedy powinniśmy zwracać uwagę na bezpieczeństwo danych?
Trudno wskazać dziś obszary, w których ostrożność w kwestiach prywatności nie byłaby wskazana. Wszystko zaczyna się już od relacji obywatel – państwo. Coraz częściej, również w naszym kraju, mówi się o działaniach inwigilacyjnych prowadzonych przez rządy. W Polsce szczególną uwagę powinniśmy zwrócić na ustawy inwigilacyjną i antyterrorystyczną z 2016 roku. O tym, że w Polsce wykorzystywany jest sytem Pegasus pisałam natomiast już w 2018 roku.
Pandemia koronawirusa stała się argumentem za tym, żeby pozbawiać ludzi prawa do prywatności również w obszarach związanych ze zdrowiem. Moim zdaniem nie mam tu powodów do wyłomu, nawet dla dobra społeczeństwa
– mówi Gosia Fraser. Z tematem Covid-19, naszej aktywności i prywatności, wiąże się jeszcze jeden ważny aspekt – używanie urządzeń ubieralnych. Dzięki nim firmy pozyskały na nasz temat dane, do których wcześniej bardzo trudno było im dotrzeć. Waga, aktywność serca, lokalizacja – to najbardziej intymne informacje, które możemy wygenerować nt. swojego życia. Najgorsze jest to, że następnie przesyłamy je na serwery, które znajdują się w nieznanej nam lokalizacji.
Dostęp do urządzeń takich jak smartwatch’e czy fit opaski jest bardzo łatwy. Kosztują niewiele, są proste w obsłudze i natychmiastowo łączą się z siecią wprost z naszego nadgarstka. Wielokrotnie wraz z danymi wrażliwymi nt. naszej aktywności i zdrowia, gromadzą także kontakty naszych bliskich i inne informacje, o których nie mamy pojęcia.
Bezpieczeństwo i ochrona prywatności w działaniach społecznych – narzędziownik
Najważniejszą kwestią dla ludzi zaangażowanych w działania społeczne jest szyfrowana komunikacja, która może zabezpieczyć ich przed odczytem z zewnątrz. Aktywiści i aktywistki bardzo często piszą o swoich beneficjentach przez komunikatory. Powinni zastanowić się, co się stanie, jeśli ich dane nt. kontaktów, położenia, pochodzenia, preferencji seksualnych czy kwestii medycznych zostaną ujawnione.
Kolejnymi niezwykle istotnymi elementami wpływającymi na bezpieczeństwo są mocne hasła i uwierzytelnienie dwuskładnikowe (inaczej nazywane logowaniem dwuetapowym). Uwierzytelnienie dwuskładnikowe wprowadza dodatkowe warstwy zabezpieczające, np. po wpisaniu hasła w przeglądarce na komputerze, jesteśmy proszeni o potwierdzenie chęci zalogowania się w aplikacji na telefonie. Do bezpiecznego i wygodnego zarządzania hasłami przyda się także sprawdzony manager haseł.
Warto w tym miejscu rozróżnić, czym jest prywatność, a czym bezpieczeństwo? Dla przykładu przeglądarka Chrome, stworzona i aktualizowana przez Google, jest najbezpieczniejszym dostępnym rozwiązaniem. Jednocześnie musimy pamiętać, że w żaden sposób nie gwarantuje nam ona prywatności, gdyż należy do jednego z największych internetowych inwigilatorów.
Bezpieczeństwo i prywatność – narzędziownik dla aktywistek i aktywistów
Signal
Bezpieczny, bezpłatny, open-souce’owy komunikator, który oferuje szyfrowanie od końca do końca. Został stworzony i jest nieustannie aktualizowany przez organizację non-profit, Signal Foundation.
Tor Browser
Przeglądarka internetowa, która oferuje kompletną anonimowość w sieci. Używa tzw. trasowania cebulowego, które gubi nasz cyfrowy ślad.
Mozilla Firefox
Wygodna przeglądarka, która stawia duży nacisk na ochronę prywatności. Jest wyposażona między innymi w Facebook Cointainer, który umożliwia kontrolowanie i izolowanie naszej aktywności w Internecie od serwisu Facebook.
Privacy Badger
Rozszerzenie do przeglądarki, które uniemożliwia reklamodawcom i innym zewnętrznym narzędziom śledzenie aktywności w sieci.
NoScript
Rozszerzenie do przeglądarki, które wyłącza wszystkie, w tym złośliwe, skrypty na stronach internetowych. UWAGA: przed użyciem należy dobrze poznać i skonfigurować narzędzie.
Threema
Bezpieczny komunikator oferujący szyfrowanie od końca do końca. Jest dostępny wyłącznie w wersji płatnej.
KEEPASS
Darmowy, open-source’owy menedżer haseł, który służy do generowania i bezpiecznego przechowywania haseł. Jest dostępny na wszystkie systemy operacyjne.
Program Ochrony Zaawansowanej Google
Dodatkowe zabezpieczenia dla organizacji społecznych, dziennikarzy i ludzi gromadzących poufne informacje, którzy są szczególnie narażeni na ataki ukierunkowane. Wśród zabezpieczeń znajdują się w nim m.in.: zapobieganie nieautoryzowanemu dostępowi do konta, ochrona danych osobowych i dodatkowa ochrona przed pobieraniem szkodliwych plików.
Proszę Was, nie używajcie Messengera. Nie korzystajcie z WhatsAppa. Jeśli jakakolwiek służba zgłosi się do Facebooka i poprosi o dostęp do Waszego konta, dostanie go.
– puentuje Gosia Fraser.
Prawo do prywatności – Q&A z Gosią Fraser
Z rozmowy dowiesz się:
- 01:45 Czym jest prywatność i jak w praktyce wygląda realizowanie naszego prawa do prywatności?
- 06:20 Prywatność = anonimowość? O zdrowym rozsądku w podejściu do prywatności.
- 12:30 Na jakie obszary w dzisiejszym świecie powinniśmy zwracać aktualnie szczególną uwagę w kontekście prywatności?
- 18:15 Czy osoby z generacji Z są bardziej wyczulone na kwestie prywatności w sieci?
- 22:20 Prywatność a 'nositronika’ – urządzenia wearables
- 25:50 Na jakie obszary życia społecznego lub jakie instytucje powinniśmy zwracać szczególną uwagę w kontekście dbałości o naszą prywatność?
- 31:33 Kiedy prywatność powinna ustąpić dobremu społecznemu?
- 37:35 Poradnik dot. prywatności dla aktywisty/tki społecznego/ej
- 39:35 Narzędzia wspierające prywatność w komunikacji
- 40:39 Narzędzia szyfrujące w codziennym użytkowaniu Internetu
- 45:40 Bezpieczne komunikatory i programy pocztowe
- 51:01 Jak odpowiednio czytać treści w sieci i pozyskiwać wiarygodne informacje w kontekście wojny w Ukrainie?
Przeczytaj także:
- 9 praktyk, które znacząco poprawią twoje cyberbezpieczeństwo
- Przeglądarki internetowe, które chronią twoją prywatność
- Największy system bioidentyfikacji na świecie na froncie walki z Covid-19
- Zadbaj o zdrowie i produktywność z pomocą smartwatcha – radzi Paweł Pilarczyk
- Bańki informacyjne, alternatywny Internet i próby definicji wolności słowa
Gosia Fraser: niezależna dziennikarka specjalizująca się w tematyce wpływu nowych technologii na prawa człowieka i rozwój społeczeństw, analityczka cyberbezpieczeństwa i prywatności. Twitter: @gosiafraser