Czy Wikipedia jest najlepszym lekarstwem na dezinformację i jaka jest jej rola w erze generatywnej sztucznej inteligencji? Dlaczego strona główna Wikipedii jest tak oldschoolowa i czy kiedykolwiek pojawią się na niej reklamy? Jak samoorganizuje się społeczność wikipedystów i wikipedystek oraz co trzeba zrobić, żeby wejść w jej szeregi? To tylko kilka z pytań, które zadaliśmy Natalii Ćwik, dyrektorce Stowarzyszenia Wikimedia Polska, organizacji, która wspiera osoby edytujące polską wersję największej internetowej encyklopedii.
Czym jest Wikipedia?
Wikipedia to największy na świecie projekt społeczny z aktywną społecznością, w której ważna jest demokracja i merytokracja. Wielojęzyczna encyklopedia internetowa powstała 15 stycznia 2001 roku i działa zgodnie z zasadą otwartej treści. Funkcjonuje na podstawie oprogramowania MediaWiki (haw. wiki – „szybko”, „prędko”), wywodzącego się z koncepcji WikiWikiWeb, umożliwiającego edycję każdemu użytkownikowi_czce odwiedzającemu_ej stronę i aktualizację jej treści w czasie rzeczywistym. Słowo Wikipedia jest neologizmem powstałym w wyniku połączenia wyrazów wiki i encyklopedia. Slogan Wikipedii brzmi:
Wolna encyklopedia, którą każdy może redagować”. Dzięki pracy tysięcy wolontariuszy i wolontariuszek oraz dbałości o źródła każdy może korzystać z otwartej wiedzy całej ludzkości.
Kto odpowiada za Wikipedię?
Za serwery i infrastrukturę techniczną Wikipedii odpowiedzialna jest Wikimedia Foundation z siedzibą w San Francisco. Stowarzyszenie Wikimedia Polska wspiera osoby edytujące polską wersję serwisu na co dzień, organizuje projekty edukacyjne, dotyczące m.in. otwartej kultury, edukacji czy nauki oraz zachęca do włączenia się w ruch otwartej wiedzy. Nie odpowiada natomiast za treści i hasła polskiej Wikipedii, nie może ich np. usuwać.
Jak powstała społeczność, która tworzy Wikipedię?
Polska społeczność wikipedystów i wikipedystek tworzy się od ponad 20 lat. To doskonały sposób, żeby wykorzystać swoje hobby i zainteresowania, edytując hasła, dodając zdjęcia i źródła. Samo edytowanie jest też rodzajem intelektualnej przyjemności, gdzie można systematyzować informacje, układać je w logiczny ciąg i dużo się nauczyć. W Polsce kilkanaście tysięcy osób przynajmniej raz w tygodniu edytuje hasła, z czego kilkaset osób jest aktywnych codziennie.
Społeczność Wikipedii organizuje się sama. Aby zyskać w niej autorytet, trzeba mieć dużo dobrych jakościowo edycji na koncie. Początkowo teksty są redagowane i sprawdzane przez bardziej doświadczonych redaktorów_ki, a jeśli po jakimś czasie osoba szczególnie wyróżnia się wiedzą i respektowaniem netykiety, może zostać adminem_ką. Jest w tym ogromy duch demokracji i merytokracji.
Bardzo wielu wikipedystów_ek chce pozostać anonimowych, komunikacja z nimi odbywa się przez samą Wikipedię, kanał Discord, media społecznościowe Wikimedia Polska i spotkania na żywo. Na ostatnim zlocie w Opolu pojawiło się ponad 100 osób. Ciekawym pomysłem jest używanie czerwonej smyczy do identyfikatorów, którą noszą osoby chcące zachować anonimowość i niewyrażające zgody na zdjęcia i wykorzystywanie ich wizerunku.
Budowanie społeczności to sztuka nieustannego dialogu. Wsłuchiwanie sie w potrzeby i podążanie za społecznością, animowanie i budowanie warunków do oddolności zamiast dyrygowania to elementy sukcesu we wspieraniu społeczności
– mówi Natalia Ćwik, dyrektorka Stowarzyszenia Wikimedia Polska.
Zespół Wikimedia Polska musi byś trochę w tle, z tyłu, a jednocześnie być wyczulony na aktualne potrzeby. Dlatego tak dużo czasu poświęcamy na analizy opinii czy ankiet po wydarzeniach. To wymaga empatii i cierpliwości. Relacje najlepiej buduje się na żywo. Jestem tu dla Ciebie, słucham Cię, słyszę to, co mówisz, zobaczę, co możemy z tym zrobić. Taka postawa budzi zaufanie.
Czy ChatGPT zagraża Wikipedii?
Polska Wikipedia notuje rocznie 3 miliardy odsłon z 30 milionów unikalnych numerów IP. Dla wielu dzieci jest podstawową i jedyną encyklopedią, jaką znają.
Jesteśmy jeszcze nieco sceptyczni wobec generatywnej sztucznej inteligencji i chatbotów. Wiemy, że duże modele językowe bazują także na danych Wikipedii, więc można powiedzieć, że Wikipedia ma jeszcze większą odpowiedzialność za to, jak będzie działać sztuczna inteligencja. Może zatem firmy korzystające z Wikipedii powinny rozważyć przekazywanie nam darowizn?
– przekonuje Natalia Ćwik, dyrektorka Wikimedia Polska.
Dlaczego strona główna Wikipedia jest tak oldschoolowa?
Interface Wikipedii rzeczywiście odstaje nieco od obecnych standardów, ale powoli to się zmienia. Podstawową trudnością jest zrobienie jednego oprogramowania, które będzie wygodne zarówno dla redaktorów_ek, którzy pracują nad hasłami, jak i dla użytkownika czy użytkowniczki. Warto śledzić nowości, które się pojawiają na stronie, np. dark mode.
Dyżur przedwyborczy – tu wiedza tworzy się na gorąco
Nie wszyscy pamiętają o tym, że, aby znaleźć się w encyklopedii, trzeba spełniać kryteria encyklopedyczności. Zwłaszcza przed wyborami ilość nacisków dotyczących np. biografii polityków i polityczek jest duża. Zdarzają się prośby o usunięcie jakiegoś fragmentu hasła, ale wtedy tłumaczymy, że stowarzyszenie nie odpowiada za treści Wikipedii. W okresie przedwyborczym mamy często specjalne dyżury redaktorskie osób, które czuwają nad edycją haseł politycznych
– dodaje Natalia Ćwik.
Rekord Guinnessa dla polskiej społeczności Wikipedii
Wikimedia Polska zorganizowała pod koniec 2023 roku wydarzenie, w którym pobiła rekord Guinessa w edytowaniu haseł. 126 osób edytowało hasła nieprzerwanie przez 100 godzin. Edytowane i redagowane były hasła dotyczące dziedzictwa Polski. Była to dobra okazja do osobistych spotkań oraz do pokazania niewidzialnej na co dzień armii edytorów_ek i redaktorów_ek. Więcej o biciu rekordu możecie przeczytać tutaj.
Jakich narzędzi używa w pracy zespół Wikimedia?
Zespół Wikimedia Polska używa Google Workspace, Slack’a, Miro (przydatna jest wersja beta asystenta AI, która umożliwia szybką syntezę notatek ze spotkania, które przekształcane są w prezentację), różnych narzędzi AI, które są podpięte do używanych programów, ChatGPT 4 i oczywiście e-maili.
Często testujemy nowe narzędzia, np. Side AI zasysa bazy danych z artykułami naukowymi i pomaga szybko sprawdzić, jak wygląda debata na dany temat w środowisku naukowym, ilu ma zwolenników_czek i przeciwników_czek
– tłumaczy Natalia Ćwik.
Jaka będzie przyszłość Internetu i czy jest w niej miejsce na Wikipedię?
Wikipedia jest przyszłością Internetu i technologii. Z założenia jest to projekt niekomercyjny, w którym nie ma reklam. To jedno z ostatnich miejsc w sieci, gdzie człowiek może odpocząć od agresywnego marketingu i nie jest wystawiony na działanie algorytmów. Wikipedia nie śledzi swoich użytkowników i użytkowniczek.
Dzięki temu, że wikipedyści i wikipedystki przywiązują tak wielką wagę do źródeł, udaje się poszerzać sumę ludzkiej wiedzy i dostarczać wiarygodne i kompetentne informacje. W erze dezinformacji wspieranie tego największego społecznego projektu w dziejach ludzkości wydaje się wręcz obywatelskim obowiązkiem.
Obejrzyj rozmowę z Natalią Ćwik, dyrektorką Stowarzyszenia Wikimedia Polska
Inne materiały, które z pewnością Cię zainteresują:
- Sztuczna inteligencja (AI) w edukacji: Jak stworzyć szkolenie online w tandemie z chatbotem?
- Smart notes – inteligentne notatki, które zwiększą twoją produktywność
- Mapy myśli, czyli uczenie się przez skojarzenia
- Jak się efektywnie uczyć? Przydatne techniki i narzędzia
- Jak zorganizować warsztaty kompetencji cyfrowych dla seniorek i seniorów? Wskazówki i porady
Natalia Ćwik: Doświadczona menedżerka projektów, zespołów i organizacji, a także ds. zarządzania wiedzą. Studiowała językoznawstwo, zarządzanie oraz finanse i bankowość. Mentorka i założycielka startupów z dziedziny EduTech. Konsultantka narzędzi psychometrycznych, coach, trenerka. Autorka publikacji z dziedziny zarządzania w organizacjach pozarządowych, budowania relacji z biznesem, zrównoważonego rozwoju i innowacji. Zrealizowała liczne projekty edukacyjne, w Polsce i za granicą (m.in. w Afryce), włączając się w działania na rzecz równego dostępu do wiedzy. Wyróżniona tytułem Ambasadora Przedsiębiorczości Kobiet. Kultywuje interdyscyplinarność, stale poszukuje nowej wiedzy i doświadczeń z różnych dziedzin (muzyka, literatura, ekonomia, historia, zarządzanie, nowe technologie). Uwielbia pracę z ludźmi i dla ludzi.