Wyobraź sobie, że trafiasz na ciekawy artykuł. Jest długi, wnikliwy i bardzo dobrze z różnych perspektyw opisuje zagadnienie, które cię interesuje. Myślisz sobie, że byłoby super, gdybyś mógł/mogła zapamiętać go na dłużej, żeby móc wykorzystywać tę wiedzę przy różnych zadaniach! Jak to zrobić? Dziś przedstawiamy kilka wskazówek na to, jak efektywnie się uczyć.
W dzisiejszych czasach uczenie się nie kończy się na edukacji formalnej. Dzięki Internetowi i niemal nieograniczonemu dostępowi do materiałów edukacyjnych możemy samodzielnie podążać za tym, co nas interesuje, wyznaczać sobie cele edukacyjne i uczyć się w swoim własnym tempie.
Niezależnie od tego, w jakiej branży pracujesz, czy jesteś studentem, społeczniczką, nauczycielem czy szefową, jeśli czytasz, oglądasz, słuchasz – uczysz się.
Na blogu Sektora 3.0 zachęcaliśmy już do budowania systemu zarządzania wiedzą osobistą, wybierania wartościowych źródeł informacji i robienia notatek. Dziś idziemy o krok dalej – podpowiemy ci, w jaki sposób możesz sprawić, że informacje zgromadzone przez ciebie np. w notatkach, wycinkach z Internetu, czy fragmentach podcastów zasilą twoją wiedzę i zostaną z tobą na dłużej.
Sensing: nadaj informacjom sens
Harold Jarche, jeden z promotorów systemu zarządzania wiedzą osobistą, powtarza, że zapisanie ciekawej informacji jest tylko wstępem.
Jego zdaniem, uczenie się następuje, kiedy informacji nadajemy sens (sensing) – czyli kiedy zastanawiamy się, co ta informacja oznacza dla nas, dlaczego jest dla nas ciekawa, w jakim kontekście możemy ją wykorzystać (w projekcie, w pracy, w hobby?), jakie korzyści przyniesie nam zapamiętanie jej.
Takie pochylenie się nad informacją i poświęcenie jej chwili refleksji sprawia, że w mózgu zaczynają się tworzyć połączenia pomiędzy tym, co już wiemy, a nowościami, które chcemy do naszej wiedzy dodać. Dzięki czemu nowości są „zakotwiczane” i mają większe szanse na bycie zapamiętanymi na dłużej.
Wyłączenie rozpraszaczy
Zdarza ci się czasem słuchać podcastu, jednocześnie sprawdzając e-maile albo scrollując kanały w mediach społecznościowych? Takie zjawisko nazywane jest wielozadaniowością medialną i opisuje sytuację, w której dana osoba korzysta z kilku mediów jednocześnie.
Niestety, psychologowie twierdzą, że nie jest to efektywna forma uczenia się, ponieważ nie da się szybko przełączać uwagi pomiędzy różnymi zadaniami, poświęcając im tyle samo zasobów. Mimo iż może nam się wydawać, że jesteśmy świetni w wielozadaniowości – badania pokazują, że jest to iluzoryczne.
Osoby, które przełączają się między jednym medium a drugim medium, mają m.in. trudności z przyswajaniem nowych informacji (np. studenci, którzy w trakcie nauki do egzaminu sprawdzają powiadomienia z mediów społecznościowych, osiągają gorsze wyniki) oraz z rozróżnianiem, które informacje są istotne dla wykonywanego przez nich zadania, a które nie. Ponadto, jeśli podczas pracy nad jakimś zadaniem rozproszymy naszą uwagę na przykład powiadomieniem z telefonu, potem trudno jest nam szybko wrócić do stanu skupienia sprzed rozproszenia.
Dowiedz się więcej: Mózg a wielozadaniowość medialna
Dlatego, zanim zaczniesz się uczyć, wyłącz rozpraszacze: powiadomienia z telefonu, e-maile, komunikatory internetowe. Nic się nie stanie, jeśli przez pół godziny będziesz niedostępny/niedostępna, a takie pół godziny niezakłóconego skupienia to bardzo cenny czas dla twojego mózgu!
Technika Pomodoro: pracuj w blokach czasowych
Kiedy chcesz popracować nad dłuższym materiałem, np. przeczytać raport albo odsłuchać wykład, skorzystaj z techniki Pomodoro. To technika zarządzania czasem, która zachęca do pracy w blokach czasowych. Jak może wyglądać w praktyce?
- Wybierasz zadanie, np. przeczytanie raportu XYZ.
- Ustawiasz timer na 25 minut. Wyłączasz rozpraszacze, np. pocztę, komunikatory, dźwięk w telefonie.
- Rozpoczynasz czytanie. W pełni skupiasz się na tym, co czytasz. Zajmujesz się tylko czytaniem.
- Kiedy zadzwoni budzik, robisz krótką, 5-minutową przerwę. W tym czasie mózg odpoczywa.
- Po 5 minutach ustawiasz kolejny timer na 25 minut i powtarzasz cały proces, np. 4 razy. Po tym czasie zwiększasz długość przerw między blokami pracy.
Przydatne narzędzia:
- Pomofocus.io – timer Pomodoro w przeglądarce.
- Noisli – timer z playlistą dźwięków sprzyjających pracy.
- Forest – aplikacja Android i iOS
- Focus To Do – plugin do przeglądarki z możliwością ustawienia timera i dodania listy zadań.
Grupowanie podobnych zadań – praca i uczenie się w blokach tematycznych
Kolejnym pomysłem jest grupowanie podobnych zadań i pracowanie nad nimi w określonych blokach czasowych. Założenie jest takie: pracuję nad jednym typem zadań i w pełni się na nim skupiam. Na przykład:
- Na maile odpowiadam tylko między 8 i 9 rano oraz między 15 i 16.
- Zapisuję na liście osoby, z którymi mam się dziś skontaktować telefonicznie, a potem wyznaczam pół godziny na wykonanie wszystkich telefonów.
- Codziennie między 10 a 11 robię prasówkę – przeglądam aplikację z kanałami RSS, czytam newslettery, etc. Wyłapuję z nich ciekawe informacje i zapisuję je na później (np. w aplikacji Pocket), a potem wracam do nich w bloku, który będzie poświęcony uczeniu się.
- Między 17:00 a 17:30 przeglądam media społecznościowe.
- W sobotę rano mam blok na uczenie się: robię przegląd zapisanych treści, czytam i robię notatki.
Twoje uczenie się będzie bardziej efektywne, kiedy wyznaczysz czas, który poświęcisz tylko na przyswajanie wiedzy – czas, który nie będzie rozpraszany przychodzącym mailem czy zaglądaniem na kanały w mediach społecznościowych.
Przydatne narzędzia:
- Pocket – do zapisywania treści na później.
- Asana – aplikacja do zarządzania zadaniami: możesz w niej stworzyć listy zadań do pracy w blokach tematycznych.
Powtarzanie treści własnymi słowami
Jak możesz sprawdzić, czy dobrze rozumiesz to, co właśnie czytasz? Zamknij oczy i spróbuj powtórzyć to własnymi słowami! Parafrazując, jesteśmy w stanie odkryć, co jest dla nas niejasne, czego nie jesteśmy w stanie opowiedzieć w prosty sposób.
Możesz też spróbować wyobrazić sobie, że chcesz opowiedzieć o danym temacie komuś, kto nic o nim nie wie (np. twojej mamie, czy koledze z pracy). Im prościej jesteś w stanie to zrobić, tym lepiej rozumiesz dany temat.
Powtarzanie treści własnymi słowami jest znacznie bardziej efektywną techniką, niż na przykład np. zakreślanie fragmentów książek. Pozwala mózgowi od razu znaleźć punkty zaczepienia do innej wiedzy, którą już posiadamy.
Robienie notatek
Podobnie jest w tworzeniem notatek. Są one dla nas najbardziej wartościowe, kiedy są „nasze”, czyli napisane własnymi słowami, zawierające nasze wrażenia, odczucia i podsumowania. Za jakiś czas chętniej wrócisz do krótkiej notatki, niż do długiego wycinka artykułu, napisanego przez kogoś innego. Będzie ona dla ciebie zrozumiała i nie będzie konieczności każdorazowego zastanawiania się: „co autor miał na myśli”.
Staraj się robić notatki od razu w trakcie uczenia się. Pisz skrótowo, używając na przykład wypunktowań, spisując tylko najważniejsze informacje ze swoim komentarzem. Nie kopiuj rozległych fragmentów. Zamiast tego wybierz z nich najważniejsze wątki i opisz je własnymi słowami.
Aby pisanie notatek weszło ci w nawyk, staraj się mieć zawsze przy sobie coś do notowania: na przykład papierowy notatnik albo aplikację na smartfona. Możesz też przygotować sobie szablony notatek. Na przykład: do spisywania najważniejszych myśli z artykułów, filmów czy podcastów, możesz użyć szablonu notatki bibliograficznej, zawierającej:
- Typ notatki: #bibliograficzna
- Tytuł:
- Autor:
- URL:
- Tagi:
- Najważniejsze myśli / wnioski:
Przeczytaj o aplikacji Obsidian, która pomoże ci zbierać i organizować swoje notatki.
Spaced repetition: regularne powtarzanie materiału
Jeśli zdarzyło ci się kiedyś zapomnieć jakieś ważne informacje, których się pilnie uczyłeś/uczyłaś, nie martw się! Jest to zjawisko, które zostało opisane jako tzw. krzywa zapominania, stworzona na bazie badań niemieckiego psychologa Hermanna Ebbinghausa. Pokazuje ona, w jaki sposób zmienia się nasza zdolność do przypominania sobie różnych informacji wraz z upływem czasu.
Wynika z niej, że tuż po zakończeniu nauki następuje szybki spadek ilości zapamiętanych informacji. Zdecydowana większość ulega zapomnieniu w ciągu pierwszych kilku dni od momentu zapamiętania, osiągając poziom ok. 25% w piątym dniu.
Ale na szczęście zapominaniu można zapobiec, regularnie powtarzając przyswojone informacje. Można do tego wykorzystać na przykład technikę powtórek w interwałach, zwaną spaced repetition, która polega na powtarzaniu materiału w wybranych odstępach czasowych. Takie powtarzanie „podnosi” krzywą zapominania i wspiera długoterminowe zapamiętywanie.
Tak więc, jeśli tworzysz notatki, staraj się do nich co jakiś czas wracać i przypominać sobie, czego się dzięki nim nauczyłeś/nauczyłaś. W tym celu możesz na przykład ustawić sobie cykliczne (np. co 2 tygodnie) powiadomienie typu „przeczytaj notatkę XYZ”, a potem spróbuj własnymi słowami powtórzyć, czego ona dotyczy.
Wyznacz czas na odpoczynek
Kiedy się uczymy, cały czas balansujemy pomiędzy dwoma trybami: focused (skupiony) i diffused (zrelaksowany).
- W trybie focused, kiedy pojawia się jakaś myśl, wędruje znaną ścieżką, wyszukując w mózgu informacje, które już wiemy i łącząc się z nimi.
- W drugim trybie myśl wędruje bardziej swobodnie, stykając się z różnymi informacjami, które potencjalnie mogą być ze sobą niepowiązane.
Dlatego w trakcie uczenia się dobrze jest robić sobie przerwy (np. techniką Pomodoro) i przechodzić w stan diffused, ponieważ kiedy jesteśmy zrelaksowani, możemy wpaść na nowe ciekawe pomysły, a potem wykorzystać je w czasie nauki w trybie focused. Dowiedz się więcej z preleksji prof. Barbary Oakley.
Jak się uczyć – podsumowanie
Jak się efektywnie uczyć?
- Wyznacz czas na przyswajanie materiału w spokoju, bez rozpraszaczy, poświęcając 100% skupienia jednemu zadaniu.
- Staraj się uczyć w krótkich blokach czasowych, wyznaczając czas na przerwę i relaks.
- Wracaj co jakiś czas do przyswojonego materiału. Dzięki temu zostanie w twojej pamięci na dłużej.
Powodzenia!
Przeczytaj także:
- Notion – jeden notatnik by rządzić wszystkimi?
- Przewodnik po sztucznej inteligencji w edukacji
- Era ciągłego i elastycznego uczenia się. Festiwal Sektor 3.0 Learn & Grow za nami [materiały]!
- Sztuczna Inteligencja – gra o edukacyjny tron
- Obsidian: jak skonfigurować swoje centrum zarządzania wiedzą? Poradnik dla początkujących i zaawansowanych
- Jak zbierać, zarządzać i dzielić się wiedzą? Radzi Bartek Pucek
- Jak porządkować i przechowywać treści z Internetu? Poznaj Pocket! [film]